Noord-Holland

Eerebegraafplaats Bloemendaal

De mensen die mij kennen weten dat ik graag begraafplaatsen bezoek. Ooit zag ik een foto van een begraafplaats in de duinen, en die probeerde ik terug te vinden. Ik ben niet helemaal zeker dat dit degene van de foto is, maar het is sowieso een bijzondere plek om te bezoeken. 

Al tijdens de bezetting was bekend dat de nazi’s verzetsstrijders executeerden in de duinen. Omdat de duinen verboden terrein waren, onder meer omdat het gebied tot de verdedigingslinies van de Duitsers behoorde, was er verder niets over deze terechtstellingen bekend. Ook was dus niet bekend of de gefusilleerden al dan niet in de duinen waren begraven.

Dat slachtoffers daadwerkelijk een graf in de duinen hadden gekregen, werd al meteen in mei 1945 duidelijk. In Amsterdam werd kort na de bevrijding een begrafenisondernemer gearresteerd die belast bleek te zijn geweest met het in de duinen begraven van geëxecuteerden. De begrafenisondernemer kende de locaties waar hij de doden had begraven uit zijn hoofd, en tijdens de oorlog had hij bovendien notities gemaakt over de begraafplaatsen in de duinpannen. Eind juli waren op zes plaatsen in de duinen in 45 grafkuilen de stoffelijke resten gevonden van in totaal 422 gefusilleerde personen. 105 van hen waren in de duinen vermoord, de overige 317 elders in Noord-Holland.

Onder de nabestaanden bestonden verschillende wensen over de definitieve rustplaats van hun geliefden. Die varieerden van de plek waarop de slachtoffers gefusilleerd waren tot de woonplaats waar zij vandaan kwamen. De meeste nabestaanden gaven echter de voorkeur aan een begraafplaats in het duingebied. 
Zo’n begraafplaats mocht van het Comité en de architecten niet een ‘vergeten heldenkerkhof’ worden. Ook mocht het niet alleen een ‘symbool zijn van het tegen het Duitse schrikbewind betoonde eendrachtig verzet’, maar het moest ook ‘een monument [zijn] voor eeuwen, getuigende van de moed, vaderlandsliefde, vrijheidszin en opofferingsgezindheid van hen, die voor onze eer en vrijheid hun leven offerden’. Over het terrein dat uiteindelijk werd gekozen zei architect Holt: dit ‘ligt even onder de top van een hoog gelegen duinterrein waarvan de hellingen een mooi uitzicht bieden naar het oosten; de zijde van het opkomende licht. Het ligt ver genoeg van de Zeeweg dat er een stilte heerst waarin slechts de eigen geluiden van de natuur waarneembaar zijn.’

Op 27 november 1945 werd de Eerebegraafplaats officieel opengesteld met de herbegrafenis van Hannie Schaft. Daaraan voorafgaand werd een herdenkingsdienst gehouden in de Grote of Sint-Bavo Kerk in Haarlem. Onder de duizenden belangstellenden waren natuurlijk de familieleden en vrienden van de slachtoffers die op de Eerebegraafplaats waren begraven, en verder koningin Wilhelmina, prinses Juliana, prins Bernhard, minister-president W. Schermerhorn en vertegenwoordigers van tientallen oud-verzetsorganisaties.

Jannetje Johanna Schaft, geboren in Haarlem in 1920, was een Nederlandse communiste en verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Haar eigenlijke roepnaam was Jo of Jopie, als verzetsstrijdster gebruikte ze de schuilnaam Hannie. Haar bijnaam werd 'het meisje met het rode haar'. 

Een korte video van de herbegrafenis die in 2005 is opgedoken: NH Nieuws: herbegrafenis Hannie Schaft.

Op een zijmuur zijn 4 gedenkplaten geplaatst. De onderwijzer, dichter en journalist H.M. van Randwijk was gevraagd hiervoor een tekst te schrijven. Hij schreef zowel een gedicht als een prozatekst. Het bestuur koos het proza, de tekst staat hier weergegeven. 

Een zee van staal 

Ruud van de Wint - De Poort

Mijn volgende bestemming, een half uurtje rijden. Ik had gehoopt op wat beter weer, wat meer blauwe lucht en daardoor ook wat meer sprekende contrastrijke foto's. Maar het voordeel van de bewolking is dat er geen files staan richting Wijk aan Zee en dat er nog plaats is op de naastgelegen parkeerplaats. 

Ik was 4 jaar geleden in beeldenpark De Nollen in Den Helder. Een bezoek wat me vooral is bijgebleven door de overspannen gids. Ook daar waren de kunstwerken van staal, het was het levenswerk van Ruud van de Wint. Van hem is ook in Wijk aan Zee een kunstwerk te vinden, dit toegangshek, dat door de toenmalige Koningin Beatrix onthuld werd bij het 10-jarig bestaan van het park. 

Op de website van dit beeldenpark staat: In het duingebied naast Wijk aan Zee ligt een bijzonder beeldenpark. De zestien beelden van Een Zee van Staal liggen of staan tussen helmgras, bramenstruiken en zeldzame plantensoorten, tegen het overweldigende decor van de naastgelegen staalfabriek. Lieflijke duinflora wordt afgewisseld door metershoge stalen beelden, met op de achtergrond de rokende hoogovens en donkere ertsbergen. De beeldende kunst moet wedijveren met de imposante industrie en de al even indrukwekkende natuur. De combinatie versterkt elkaar en maakt een bezoek tot een inspirerende en unieke beleving voor jong en oud.

In 1999 was Wijk aan Zee Cultureel Dorp van Europa, ter gelegenheid hiervan kregen elf beeldhouwers afkomstig uit elf Europese landen de opdracht dit gebied te transformeren tot een beeldenpark, met het thema ‘Een Zee van Staal’. Natuurlijk moesten de beelden van staal zijn. Materiaal en werkruimte werden beschikbaar gesteld door de staalfabriek Hoogovens (nu Tata Steel). Het resultaat is een indrukwekkende tentoonstelling op een intrigerende plek. In de loop der jaren zijn er vijf beelden bijgekomen, waardoor er nu zestien beelden in het duingebied te zien zijn.

Robert S. Erskine - White Rhythm

De combinatie van het duingebied, de industrie en de beelden maakt dit park inderdaad interessant. Ik kom graag nog eens terug bij beter weer, voor mooiere foto's. Toch zijn er maar enkele beelden die me echt aanspreken. Ik ben minder aangetrokken tot die stukken staal die zijn neergezet, met een beetje vervorming. Die prikkelen mijn fantasie niet. Wat dat betreft spreekt De Nollen me meer aan, meer variatie, meer zachte vormen. 

Antonio Sobrino Sampedro & Mercedes Cano Redondo - Esperanza

De Woude

De navigatie zegt me dat op de route een veerdienst inbegrepen is. "Ja", zeg ik tegen de stem, "maar die neem ik niet. Ik zet mijn auto aan vaste wal en neem het pontje naar De Woude te voet." Het is natuurlijk onzin om de auto mee te nemen naar de overkant als je die daar vervolgens parkeert om te gaan wandelen. Daarnaast ben ik nog nooit zelf een veerpont opgereden, dat lijkt me nou echt iets om als eerste keer met iemand sámen te doen. 

Maar dan rijd ik opeens halverwege richting een pontje. In paniek draai ik om en probeer op mijn telefoon een route zonder veerdienst te vinden. Ik beland op een industrieterrein en de navigatie is helemaal van slag. Ik moet naar links en meteen weer naar links maar voor de eerste links roept ze al weer dat ik naar rechts moet. Ik besluit terug te rijden en dan toch maar het pontje te nemen. Ik stop langs de kant van de weg om te 'droog oefenen'. Ik zet de auto uit en even later weer aan. Start mijn auto dan snel genoeg om niet een rij toeterende auto's achter me te hebben?

Ik rij terug. Het is een kleine pont, er kunnen maximaal 4 auto's op. Ik kom op de 2e rij, zonder auto achter me. Ik zet de auto uit, open het raampje. "Dit is mijn eerste keer op een veerpont, ik vind het een beetje eng," gil ik naar de man die het geld komt ophalen. "Het zal allemaal wel goedkomen", zegt hij lachend, de fietsers die me ook hebben horen schreeuwen lachen mee. En het komt ook allemaal goed. Ik start de auto al halverwege de overtocht, maar het lukt me om aan de overkomt de helling op te komen en ook nog zonder fietsers aan te rijden. 

Ik ben op het eiland De Woude. Ooit las ik hier iets over in de Volkskrant, de bewoners werden gek van de dagjesmensen. Ik ben er nu ook één. 

De Woude is een eilandje in het Alkmaardermeer. Het is een idyllisch dorpje met 160 inwoners. Je kunt er alleen komen met de pont. Het is een uniek natuurgebied met zeldzame vogels, een prachtig polderlandschap en een idyllisch kerkje. In dit kerkje worden onder andere exposities en klaverjasavonden georganiseerd en je kunt er trouwen en vergaderen. In het dorp vind je twee café/restaurants, waar je heerlijk aan het water op het terras kunt zitten. Er zijn meerdere B&B's. 

Zodra ik voet aan wal zet begin ik met de Westwouderpolderroute van 7 km. Ik merk dat ik al snel met grote passen over de dijk loop. Eerst nog over asfalt, later over hoog, enigszins platgetrapt gras. In het begin passeer ik nog wat huizen, daarna is het enkel land en water. Bij de laatste boerderij staat een hek. Er staat 'Eigen weg' en dat betreden op eigen risico is. Dat je er alleen mag komen zonder oponthoud. Ik ben er niet goed in om dingen te doen die misschien niet mogen. Maar ik weet dat de route langs de randen van het eiland loopt, ik zie geen enkel alternatief. Dus open ik het hek. Ik verwacht ieder moment een blaffende hond die in mijn enkels komt bijten. Maar ik krijg een knikje van de boer op de grasmaaier en haal opgelucht adem als ik mijn weg vervolg.

De wandeling is vrij eentonig. Het water van het Alkmaardermeer met de zeilbootjes links, de polder met graslanden rechts. Er lijkt geen einde te komen aan de dijk. Ik snak naar het restaurant aan het einde van de route, ik voel steeds meer de wandeling van 2 dagen geleden in mijn lijf, het lopen gaat steeds moeizamer. Ik zie geen zeldzame vogels, alleen meeuwen. Heb ook geen geduld om met een verrekijker de polder af te zoeken. 

En dan het einde van de wandeling, eindelijk. Ik loop nog even langs het kerkje en door de doodlopende klinkerstraatjes maar plof al snel neer op het terras voor een alcoholvrij biertje. Ondanks de eentonigheid van de wandeling ben ik wel tevreden over wat ik heb gedaan en heb volbracht. 

Op de terugweg ontdek ik het genot van rijden met de radio op 20 en meezingen met nummers uit mijn jeugd.