Kunstproject De Nollen naast station Den Helder Zuid staat al geruime tijd op mijn lijstje. Ooit fietste ik er langs, op weg van Den Helder naar Huisduinen, maar die dag was het gesloten. Het is het levenswerk van kunstenaar R.W. (Ruud) van de Wint (1942-2006).
Vijfentwintig jaar lang heeft hij aan sculpturen gewerkt voor de ervaring van donker en licht, kleur, ruimte, maat en schaal, verdieping en relativering.
Hij is geboren in Den Helder, en was schilder, beeldhouwer en architect. Hij is onder meer bekend door zijn schilderijen in de plenaire zaal van de Tweede Kamer, hij schilderde het plafond van Paleis Noordeinde en het Amsterdamse gerechtsgebouw en zijn sculpturen staan in de tuin van het Kröller-Müller museum.
Links: ontvangstruimte. Rechts: Eidolon (rieten koepels); twee koepels van riet en cortèn-staal, te betreden via een ondergrondse toegang. Door een opening naar beneden is een sterrenhemel te zien.
Vanaf het treinstation loop je in twee minuten naar de ontvangstruimte die zich in een soort serre bevindt. Daar koop je een kaartje en er is horeca. Het is ook het startpunt van de rondleiding. Met een gids loop je langs de diverse sculpturen en sommigen kun je ook in. Na de rondleiding kun je de kunstwerken op eigen gelegenheid van buiten nog eens rustig bekijken.
Vanaf het begin van de jaren tachtig had Van de Wint heel bewust het duingebied uitgekozen als plek voor zijn werk, ook al was er belangstelling vanuit het buitenland, zoals Frankrijk. Hij maakte gebruik van de nog aanwezige bunkers. In het Duits betekent Nollen 'schaamheuvel' of 'het maken van een op en neergaande beweging'. In Nederland wordt met deze naam een binnenduinlandschap aangeduid. De toenmalige Koningin Beatrix bracht meermaals een bezoek aan dit totaalkunstwerk.
Buiten- en binnenkant van Eidolon (de kelk). Eidolon bestaat uit drie onderdelen, deze kelk, een ondergrondse gang en de rieten koepels. Via die gang kom je in de kelk en de koepel.
De trein komt enkele minuten voor de start van de rondleiding aan. Bij de kassa belanden de net aangekomen mensen tussen de mensen die op hun gemak hun kopje thee, tosti of stukje taart bestellen. De rondleiding staat op het punt van beginnen, de gids staat al ongeduldig te wachten. Terwijl hij ons naar de eerste sculpturen leidt vertelt hij herhaaldelijk dat we alleen mogen lopen waar het gras gemaaid is. "En dus niet waar het gras niet gemaaid is', zegt hij streng en nadrukkelijk. "Ook het landschap is door de kunstenaar aangelegd en als je daar een stap in zet vernietig je het kunstwerk." Als we een sculptuur betreden zegt hij steeds opnieuw dat we de muren niet mogen aanraken "want in het Rijksmuseum sta je ook niet tegen de kunst aan."
Stoomhuisje, gemaakt van cortèn-staal. Door het plaatsen van twee panelen met kleine gaatjes tegenover elkaar ontstaat van een afstand een moirépatroon. Nu even buiten werking maar normaal gesproken produceert dit bouwsel subtiele wolkjes stoom.
Boven: Harmonica Geplaatst op een draaikrans waardoor het kan draaien. Het draait vanzelf weer terig naar het beginpunt. Onder: Beeld 4. De punten bewegen mee met de wind. Het langere eindpunt heeft zich hierdoor al een stukje in de grond gegraven.
De sculpturen, waarvan de meesten gemaakt zijn van het roestkleurige cortèn-staal, staan prachtig in het bijzondere duinlandschap. Sommige kunstwerken kun je inlopen, sommige bewegen met de wind mee. Het is zeer fascinerend om te zien hoe natuur en kunst elkaar beïnvloeden. Het zonlicht maakt de verf soms doorzichtig. De wind zorgt voor een mystiek decor. De vogelpoep laat zuur achter op het materiaal en beïnvloedt zo de kleuren van het roestige staal. De kunstenaar staat bekend om zijn spel met optische illusie. De kunstenaar is al lang geleden overleden maar zijn beide zoons zetten zijn gedachtegoed voort. Ook zijn er plannen om de gebouwen aan de overkant van de weg erbij te betrekken en er een nieuwe ontvangstruimte en een museum voor de grote schilderijen te ontwikkelen. Verderop staan twee tinkers, zwart-witte paarden. Ze horen bij het project, omdat het lijkt alsof ze zo beschilderd zijn. De Shetland pony's zijn gekozen vanwege hun roestige kleur.
Midden en rechts: buiten- en binnenkant van Aether II.
Via de koepel en de kleine lenzen in de schildering projecteert de zon lichtprojecties die telkens van plaats veranderen.
Het waait flink, maar in het hoofd van de gids dondert het. In de groep worden al veelbetekenende blikken gewisseld bij zijn wat cynische en kortaffe opmerkingen. Ik zeg nog zachtjes tegen een groepsgenoot dat hij blijkbaar niet zo veel plezier heeft in zijn werk. Ik weet niet of hij dat hoorde of dat het één van de andere reacties was maar hij gaat nu los: "Jullie vinden misschien dat ik nukkig ben. Maar ik heb nog geeneens kunnen lunchen en dan moet ik hier mijn verhaal doen voor mensen die het toch niet interesseert omdat ze het al op tv hebben gezien." Laatst is in het programma Nu te zien van Avrotros een impressie van dit beeldenlandschap te zien geweest. "Ik vind er niets meer aan. Ik ben meer politieagent en vuilnisman dan rondleider en ik ben het zat. De kans is zeer groot dat ik straks mijn sleutel inlever en er mee stop."
Er volgt een ongemakkelijke stilte. Het lijkt mij een duidelijk gevalletje optelsom waar wij de dupe van worden. Mensen vragen wat ze verkeerd hebben gezegd, benadrukken dat het hén wel interesseert. Er wordt een beetje geslijmd, enigszins bedremmeld lopen we achter hem aan. We komen een andere rondleider tegen, en ik weet gewoon dat iedereen nu wenst dat ze in die groep hadden gezeten.
Foto boven: Sculptuurgroep, korfconstructie door koperdraad omwikkeld.
Tempestas, gemaakt van koper
Even later barst hij opnieuw uit: "Er zijn drie groepen vrijwilligers. De eerste groep bestaat uit gepensioneerden. De tweede groep zijn mensen die ziek zijn en de derde groep mensen die ziek zijn gewéést. En ik, ik behoor nog tot een vierde groep. Ik werk me iedere dag het schompes en doe vrijwilligerswerk bij verschillende organisaties. In mijn vrije weekend kom ik ook hier nog eens helpen. Maar ik ben het zat. Ik heb nog geeneens geluncht!"
Ik ben het ook zat. Ik ben van mening dat de klant nooit iets te maken mag hebben met de stress van een medewerker, dat je die maar voor je hebt te houden. Hij begint te merken dat meer mensen afhaken en de rest van de tijd probeert hij de groep terug te winnen. Zijn stem wordt iets milder, zijn verhalen iets enthousiaster. Hij weet ook echt heel veel. Hij zegt dat hij ons extra dingen laat zien om het begin te compenseren. Vliegt wel weer even uit de bocht als iemand hem vraagt naar de waarde van een kunstwerk. "Dat vraagt u in het Rijksmuseum toch ook niet?" Maar hij is weer verrukt als ik zeg dat de beelden steeds zo'n unieke relatie vormen met elkaar en het landschap. Ik heb het begrepen!
Als we als groep uit elkaar gaan zijn er meerdere mensen die hem de hand schudden en bedanken. Die hem zeggen dat hij echt niet moet stoppen met gidsen. Zijn verrukking voor mijn opmerking is snel bekoeld. Als ik later zelf nog eens rustig langs de beelden loop en hij alweer een nieuwe groep rondleidt roept hij me hard na als ik een zandweggetje insla. "Stop, stop! Dat is privéterrein," klinkt zijn bijtende stem.
Die stem blijft me achtervolgen en iedere stap die ik daarna nog zet denk ik niet te mogen zetten. Ik geef het op.
Sommige mensen halen hun schouders op als ze iets doen wat niet mag. Als ze terechtgewezen worden. Ik niet.
video over De Nollen van Citymarketing Den Helder