Vuylcoppad

Het Vuylcoppad is een klompenpad in het huitengebied van Schalkwijk, ten zuiden van Utrecht. Schalkwijk valt tegenwoordig onder Houten. Ik rij naar het startpunt, bij het Toeristisch Overstappunt Eiland van Schalkwijk. Dat went nog steeds niet om te zeggen, ik rij naar... 

Vuylcop (Vuijlcop/Vuilkoop) is de naam van een polder maar ook van een ridderhofstad. De wandeling begint langs de Schalkwijkse Wetering. Toen er nog geen geasfalteerde wegen waren vond er veel vervoer plaats over water. Beurtschippers brachten per schip goederen van en naar de stad. Deze georganiseerde vaardienst werd beurtvaart genoemd omdat de schippers die lagen te wachten om de beurt vracht kregen. Tot 1930 hadden zowel Schalkwijk als Tull en 't Waal een beurtschipper die twee keer per week heen en weer voer over de weteringen naar Utrecht.

De Schalkwijkse Wetering werd omstreeks 1100 met de hand uitgegraven om het moerassige gebied te ontwateren. Hele families werkten hier aan mee en waren vaak levenslang bezig met graven, dag in dag uit. Ook de sloten tussen de landerijen moesten met de hand worden gegraven.

Op de foto links staat de woontoren Vuylcop, één van de oudste gebouwen van Schalkwijk, onderdeel van een voormalige ridderhofstad. Een ridderhofstad was de benaming voor de grond waarop zich een woning van een 'riddermatig' man bevond. Begin 16e eeuw kreeg het begrip een beperktere betekenis omdat voor de gebruikelijke belastingvrijstelling voor riddermatigen, hogere eisen werden gesteld. Vanaf 1512 werden nog slechts die adellijke huizen die omgeven waren door een gracht en voorzien van een ophaalbrug aangemerkt als ridderhofstad, wat voorwaarde was voor belastingvrijstelling. In 1587 werd het bezit van een ridderhofstad expliciet als tweede voorwaarde gesteld voor zitting in de ridderschap, naast de vereiste dat ouders tot de adeldom behoorden. 

Waarschijnlijk werd deze woontoren rond 1300 als versterkte boerderij gebouwd. In de loop van de eeuwen werden allerlei aanbouwen toegevoegd. Het kreeg hierdoor het uiterlijk van een kasteel. Het verhaal gaat dat Vuylcop slechte koop betekent. Dat zou wel eens kunnen kloppen, want in de loop der eeuwen is van het kasteel alleen de woontoren overgebleven. Het gebouw wordt thans beheerd door de Stichting Vuylcop. Deze stichting heeft ten doel: 'het behoud en beheer van bouwkundige monumenten van hoge cultuurhistorische waarde in de gemeente Houten'.

In de jaren 80 van de vorige eeuw is in dit gebied een bos aangelegd. Dit bosperceel is bedijkt en staat in open verbinding met de Schalkwijkse Wetering. Het gebied doet ten tijde van overvloedige regenval dienst als waterberging. Omdat de bomen niet tegen een hoge waterstand kunnen, is een groot deel doodgegaan en zijn ze nu als staken in het water te zien. Het Verdronken Bos zoals het wordt genoemd geeft een beeld van hoe het gebied er tijdens inundatie (opzettelijk onder water zetten van een gebied) uitgezien moet hebben, wanneer een laag water op het land de vijand op afstand moest houden.

Met dit soort wolkenluchten voel ik altijd de behoefte om Hollandsche luchten met sch schrijven. 

Het Inundatiekanaal is omstreeks 1870 aangelegd om het omliggende gebied onder water te kunnen zetten met water uit de Lek. Water was namelijk het verdedigingsmiddel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze linie werd aangelegd tussen de Zuiderzee en de Biesbosch om het economische en bestuurlijke belangrijke Westen van Nederland in geval van oorlog te beschermen. In mei 1940 werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie daadwerkelijk benut en werden Schalkwijk en delen van Houten en Tull en 't Waal ongeveer 40 cm onder water gezet om de vijand tegen te houden. De Waterlinie bleek op dat moment echter haar verdedigingswaarde te hebben verloren. Met een vliegtuig konden de Duitsers inmiddels over het geïnundeerde gebied heen vliegen.

Ik lunch bij het Theehuis van Fort WKU (Werk aan de Korte Uitweg). Het fort werd gebouwd in 1877, er staan meerdere forten in de nabije omgeving. Na de Tweede Wereldoorlog werd het fort gebruikt als opslag van brugmateriaal voor de spoorwegen totdat in 1999 Staatsbosbeheer eigenaar werd. Het wordt gepacht door Stichting Werk aan de Korte Uitweg, die er een theehuis en kampeerterrein hebben gerealiseerd. Sinds een aantal jaar is zorgorganisatie Reinaerde actief op het Fort en wordt er samengewerkt met mensen die een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid hebben.

aalscholver

knoopkruid in verschillende fases