Voorlinden

Do Ho Suh

Do Ho Suh is geïnteresseerd in hoe wij ons als mens verhouden tot de ruimtes waarin we leven en wat het betekent om 'thuis' te zijn. Zijn vader maakt traditionele inkttekeningen gecombineerd met abstracte kunst. Zijn moeder probeerde de Koreaanse cultuur te behouden door het maken van traditionele kostuums. Do Ho Suh studeerde schilderkunst in Seoul, en verhuisde daarna naar Amerika om zijn studie voort te zetten. Later verbleef hij ook in Berlijn en tegenwoordig woont hij met zijn gezin in Londen. Al deze verhuizingen wekten zijn interesse in hoe mensen zich verhouden tot de ruimten waarin ze leven, en in wat het betekent om 'thuis' te zijn.

Voorafgaand aan mijn bezoek aan museum Voorlinden zag ik de documentaire Home away from home van Marjoleine Boonstra. Daarin was mooi te zien hoe hij de invloeden van beide ouders met zich meedraagt en kon je hem in het appartement aan het werk zien. Bij het weggaan haalde hij het papier van de muren en bewaarde het in koffers. Zo maakt hij herinneringen tastbaar en draagt ze met zich mee. 

In de documentaire zie je hoe hij in een appartement op de begane grond in New York bezig is met het Rubbing Project. Hij werd gevraagd werk te maken voor een expositie met de titel 'huis' en hij besloot zijn nieuwe appartement in stof na te maken. Hij had de exacte afmetingen nodig voor het patroon en daarom spande hij papier op de muur en wreef met potlood over het oppervlak, frottage genoemd, of rubbing. Toen ontstond het idee voor de Rubbing Project. 

Toen de huurbaas, met wie hij een goede band had, overleed werd het huis verkocht en moest Do Ho Suh verhuizen. Voor zijn vertrek voerde hij het Rubbing Project uit. Het volledige interieur werd met papier, gemaakt van de moerbeiboom, bekleed en met potloden en pastel volgde de kunstenaar iedere centimeter van de ruimte. Niet om zo de ruimte helemaal accuraat over te kunnen nemen. Het ging hem meer om zo voldoende visuele en fysieke informatie vast te leggen, om zo het gevoel van de ruimte op te roepen. Een citaat: 'Wat mij interesseert is geschiedenis opgraven, of nooit vertelde verhalen van achter de muren tevoorschijn halen.' Door deze manier van werken worden details en onregelmatigheden zichtbaar: de slijtage van plekken die we regelmatig aanraken, maar die we met het blote oog niet zien. Zo maakt hij een portret van de ruimte, niet op het zicht maar op de tast. De handeling met het potloos wordt door Do Ho ook wel een liefkozend gebaar genoemd: 'het vangen van sporen als herinneringen aan het intieme gebruik van de ruimte waarin we leven.' 

Staircase (draad op katoenpapier)
Tijdens zijn verblijf in Singapore ontwikkelt Do Ho een nieuwe techniek: zijn thread drawings. Prachtig! Hij borduurt op gelatin tissue. Wanneer dit papier in aanraking komt met water, lost het gelatine papier op. Wanneer de borduursels worden gelegd op het natte handgeschepte katoenpapier, hechten de draden zich aan de vezels. 

Hij heeft niet alleen liefde voor de huizen maar ook voor het materiaal. In het Westen grijpen we denk ik snel naar dat wat voor handen is. Do Ho schept zijn eigen materiaal, het is niet alleen een achtergrond, ook het papier vertelt een verhaal. De invloed van zijn ouders, zijn culturele achtergrond. Zijn behoefte om traditie te verweven in de hedendaagse kunst. 

Een citaat: 'Ik zie het leven als een gang zonder vast startpunt of bestemming. We hebben de neiging om ons aldoor te focussen op de eindbestemming, waardoor we de tussentijd vergeten.'  Herinneringen worden in deze ruimtes, deze gangen, aan elkaar geregen. De acht hubs, knooppunten, zijn onderdeel van verschillende huizen waar Do Ho heeft gewoond in New York, Seoul, Londen en Berlijn.

De kleuren staan voor gevoelens en herinneringen aan deze huizen. In zijn studio in Korea worden 3D tekeningen van de architectonische ruimtes vertaald naar naaipatronen die met de hand in elkaar worden gezet en geborduurd. Tientallen handen werken vaak maanden aan de realisatie van één hub. Do Ho noemt de hubs ook wel suitcase homes. Door de stof zijn ze heel licht. Je vouwt ze op, en draagt ze met je mee. 

Staircase - III
Trappen, deuren en bruggen verbinden en scheiden ruimtes van elkaar. Do Ho is gefascineerd door deze tussenruimtes. In de brochure: 'Deze trap is een één-op-één replica van de smalle en nauwe trap die het 37m2 grote appartement van Do Ho verbonden met die van zijn  huisbaas in New York. Het huis waar hij zich voor het eerst thuis voelde in Amerika en waar zijn carrière echt van start ging. Om die intieme en dierbare herinneringen mee te kunnen nemen, stroopt hij als het ware de huid van de ruimte.' De trap dus niet alleen als een letterlijke verbinding tussen hem en zijn huisbaas maar ook als symbool voor de verbinding met de man op wie hij zo gesteld was. 

Yayoi Kusama

Deze Japanse negentigjarige kunstenares wordt ook wel the princess of polka dots genoemd. Sinds haar jeugd heeft Kusama last van psychoses. Om haar angsten te overwinnen vult ze de ruimte met stippen. Kusama is 1,55 meter groot, draagt altijd haar eigen ontworpen stippenkostuums en een oranje pruik. 

Linksboven: Pumpkin. De pompoen is een terugkerend onderwerp in haar werk. Als klein meisje bezocht ze samen met haar opa een kwekerij voor bloemen en pompoenen. Bij het zien van een reusachtige pompoen kreeg ze het waanbeeld van de pompoen die tegen haar begon te praten. Het motief op deze meer dan twee meter hoge kunstwerk is afgeleid van het natuurlijke patroon op de kabocha, een Japanse pompoensoort.

Rechts: Macaroni Handbag. Eén van Kusuma's fobieën is de onophoudelijke productie van eten. De gedachte aan het naar binnen schrokken van machinaal vervaardigd eten en ontelbare porties macaroni ontketende een obsessie. Ze bedekte kledingstukken, interieurs en mannequins met verschillende soorten gedroogde pasta.

Linksonder: Infinity Mirror Room: Gleaming Lights of the Souls. Een afgesloten ruimte waarin je het gevoel van oneindigheid kan ervaren. Er hangen honderd lampjes die steeds van kleur wisselen en eindeloos worden weerspiegeld in spiegels en water. Iedere bezoeker mag zich hier 45 seconden onderdompelen in de verschillende sferen. 

Less is more

In de brochure: Hoe kan het dat wij in het Westen, in een tijd waarin wij de beste levensstandaard ooit beleven, alsmaar naar meer verlangen? We wereld komt 24 uur per dag via onze smartphone binnen. Een overvloed aan prikkels is het gevolg. We staan altijd aan. De bevrediging is van korte duur en de leegte blijft.

Een tegenbeweging is in opkomst. Chefkoks pleiten voor de simpele keuken. Opruimgoeroes schrijven boeken vol tips hoe te ontspullen. De Tiny House Movement wordt steeds groter. Minimalisme lijkt de nieuwe levensstijl te worden.

Ook in de kunstwereld zien we deze tendens. Kunstenaars grijpen terug naar minimalistische principes als hergebruik, ordenen en reduceren. Less is More laat zien hoe kunstenaars teruggaan naar de essentie: een nieuw nulpunt.

Rechtsmidden: Pascale Marthine Tayou - Plastic tree C. In dit kunstwerk refereert de kunstenaar enerzijds aan consumentisme en vervuiling, anderzijds aan de zak als drager van de enige bezittingen die vluchtelingen meenemen op reis naar een betere toekomst. 
Rechtsonder: Miroslaw Balka - Common Ground (deurmatten).
Balka verzamelde de versleten matten van bewoners uit een arme buurt in Krakau en gaf ze in ruil daarvoor een nieuwe. Het werk verwijst naar het ritueel van het voeten vegen voordat je het huis van een ander betreedt.
Alle matten samen vormen een groot welkom, een ruimte van uitwisseling en verbeelding die je met respect betreedt.  

En natuurlijk ook nog even langs de vaste werken. Met name Couple under an Umbrella van Ron Mueck blijft me altijd ontroeren.