Kunsthal Rotterdam

Getekend: Rotterdam / Mag ik bestaan?

Ainine - De nacht overleven, Erasmusbrug

Bestaanszekerheid: het woord domineerde het nieuws in her verkiezingsjaar 2023. De zekerheid dat mensen genoeg geld hebben voor een woning, boodschappen en gezondheidszorg werd hiermee het belangrijkste onderwerp van de Tweede Kamerverkiezing. In Rotterdam is bestaanszekerheid al jaren een heet hangijzer: de stad is de armste van Nederland. Zo'n 87.000 Rotterdammers verdienen te weinig om te kunnen voorzien in hun basisbehoeften. Meer dan 100.000 inwoners kampen met ernstige schulden. Ook mensen met een vaste baan krijgen steeds vaker financiële problemen. 

Tot eind jaren tachtig van de vorige eeuw gaf Stadsarchief Rotterdam jaarlijks opdrachten aan tekenaars om de veranderende stad te tekenen. Sinds 2018 is deze traditie nieuw leven ingeblazen. Dit jaar was het aantal inzendingen overrompelend; nooit eerder kwamen er zoveel aanmeldingen binnen. Uit de motivaties kwam een grote persoonlijke betrokkenheid met het thema aan het licht. Kunstenaars die bijvoorbeeld als kind in armoede zijn opgegroeid, of zelf kortere of langere tijd dakloos zijn geweest.

Thomas J Price - Matter of place

Wat betekent het om wel of niet erkend te worden in de samenleving? Deze vraag staat centraal in het werk van Thomas J Price. Hij staat vooral bekend om zijn figuratieve sculpturen, maar ziet zichzelf niet als een traditionele beeldhouwer. In zijn werk reflecteert hij kritisch op conventionele standbeelden en wil hij de kijker bewust maken van de monumenten die ons omringen. Hij onderzoekt hoe deze monumenten onze ideeën over sociale waarden en macht beïnvloeden. Met zorgvuldig gekozen materialen, schaal en presentatie doorbreekt Price vastgeroeste ideeën over representatie en identiteit. Hiermee confronteert hij de toeschouwer met vragen over erkenning en zichtbaarheid. 

In tegenstelling tot traditionele openbare standbeelden ter ere van echte personen, zijn de figuren van Price bewust fictief. Ze zijn gebaseerd op zijn observaties van mensen op straat en beelden uit de media, met invloeden uit de klassieke beeldhouwkunst. Elk personage belichaamt innerlijke kracht en eigenwaarde; ze dragen eenvoudige kleding en zijn uitgerust met moderne voorwerpen zoals smartphones. Door digitale technologie te combineren met vakmanschap, creëert Price kunstwerken die zowel eigentijds als tijdloos zijn.   

Sinds juni 2023 staat het indrukwekkende beeld Moments contained op het Stationsplein Rotterdam. Dit 3,65 meter hoge kunstwerk steekt uit boven de drukte van Centraal Station en is een ware blikvanger voor elke voorbijganger. Het beeld toont een denkbeeldige vrouw, vervaardigd uit brons en gekleed in een eigentijds trainingspak, compleet met sportschoenen aan haar voeten. Het haar is samengebonden in een knot. Hoewel haar leeftijd niet duidelijk is, straalt ze jeugdigheid uit. Ze lijkt ontspannen, haar handen in haar zakken gestoken. Maar bij nader inzien zie je dar haar handen gebald zijn tot vuisten. 

De onthulling van het beeld veroorzaakte veel commotie in Nederland. Tegenstanders stelden dat een persoon een heldendaad moet hebben verricht om een beeld te verdienen. Terwijl voorstanders zich herkenden in het beeld of de getoonde diversiteit toejuichten. 

De figuren van Price moedigen gesprekken binnen gemeenschappen aan. Op deze manier dienen ze als psychologische portretten en laten ze de kijker nadenken over hun eigen aannames en sociaal aangeleerde houdingen. Interpretaties van Moments contained variëren sterk. Sommigen zien de houding als laks en onverschillig, terwijl anderen deze als zelfverzekerd en ontspannen ervaren. 

Deze beelden vallen op door hun bescheiden schaal, intimiteit en kwetsbaarheid. Ze voelen als echo's van klassieke sculpturen uit de oudheid en de Renaissance. In tegenstelling tot de krachtige, geïdealiseerde lichamen van de Griekse beeldhouwkunst, zijn de creaties van Price menselijke portretten die emoties oproepen. 

De sculpturen uit de reeks Nude series tonen naakte mannen in een open houding. Vanwege hun schaal nodigen ze toeschouwers uit om ze van dichtbij te bekijken. De mannen hebben licht gebogen schouders, slappe spieren of een buikje. Zichtbare rimpels en lijnen onthullen het verstrijken van de tijd. Hun blik en houding stralen een doorleefde ervaring uit, alsof ze het gewicht van een leven vol verhalen met zich meedragen. 

Door de geschiedenis heen heeft de buste symbool gestaan voor herdenking en soevereiniteit: van koninklijke beelden in Egypte tot portretten van Romeinse keizers of christelijke geestelijken. Deze sculpturen speelden altijd een belangrijke rol in het vastleggen en uitdragen van macht en invloed. Vaak werden bustes van zwarte mensen gemaakt door beeldhouwers met een racistische, kolonialistische blik, gedreven door een fetisj voor het 'exotische'. 

In deze traditie maakt Thomas J. Price hoofden die dienen als introverte en meditatieve portretten van denkbeeldige figuren. In deze tentoonstelling zijn de Marble Head Series: Through a Steady Gaze, At the Same Time en Three Breaths In te zien. De drie hoofden zijn gehouwen uit roze marmer. Hoewel ze doen denken aan de goden, helden en historische leiders, zijn ze volledig eigentijds. Ze stralen een gevoel van belangrijkheid uit, ondanks hun anonieme identiteit. Volgens de kunstenaar zijn de holle ogen bedoeld om de kijker te betrekken, alsof we deze figuren met onze eigen verbeelding tot leven moeten wekken.

All in

Bronzen beelden hebben door de geschiedenis heen een prominente rol gespeeld in het herdenken van historisch belangrijke personen. Het gebruik van brons suggereert dat de geportretteerde persoon iets heeft bereikt dat hun vereeuwiging in dit kostbare materiaal rechtvaardigt. Vaak worden de afgebeelde figuren letterlijk en figuurlijk op een voetstuk geplaatst. Vanaf deze positie kijken ze neer op de toeschouwer. Brons wordt gezien als 'het materiaal van de macht', vooral vanwege het gebruik ervan in standbeelden van invloedrijke, vaak militaire, figuren uit de geschiedenis.

Hoewel Thomas J. Price brons in veel van zijn sculpturen omarmt, streeft hij ernaar om een andere boodschap over te brengen. De verzonnen figuren van Price dienen als kritiek op de heersende ideeën rond herdenken en vereeuwigen. Zijn werk benadrukt de waarde die ieder mens als individu bezit, ongeacht hun prestaties.

Hij verbergt vaak het bronzen materiaal door het oppervlak te behandelen met hitte en chemicaliën, waardoor het een satijnzwarte kleur krijgt. De textuur doet denken aan plastic, waardoor onze verwachtingen over de waarde van het materiaal op zijn kop worden gezet.

All in is een monumentale figuur van 3,65 meter hoog. Het beeldt een man uit, gekleed in een hoodie, joggingbroek en sneakers. De hoodie, een comfortabel kledingstuk, is een krachtig symbool geworden in discussies over stereotypering, politiegeweld, discriminatie en vooroordelen.

Ondanks het gebruik van traditionele materialen en de monumentale schaal, kiest Price ervoor om zijn beelden niet op sokkels te plaatsen. In plaats daarvan staat de figuur met beide sneakers stevig op de grond, bewust gepositioneerd om dicht bij de toeschouwer te staan. Dit maakt zijn beelden niet alleen visueel krachtig, maar ook toegankelijk en herkenbaar. Het benadrukt de menselijke aspecten die Price in zijn werk wil vieren: verbinding, empathie en gedeelde menselijkheid. 

Acrylic Head Series

Deze serie toont figuren die diep in gedachten verzonken lijken.
Ze zijn gegoten in wit acrylcomposiet, een materiaal dat aan marmer doet denken. 

De sculpturen van Thomas J. Price combineren traditioneel vakmanschap met moderne technologie. Bij zijn vroege beeldhouwwerken werkte hij met klei, waarbij hij de subtiele gebaren en houdingen van mensen observeerde en vastlegde in schetsen, foto's en aantekeningen. Vervolgens verwerkte hij deze in statische beelden of in animaties.

Voorheen maakte Price gebruik van 3D printen en vergulding. Een techniek die zijn oorsprong vindt in het oude Egypte en bekend staat om zijn gevoel van luxe en pracht. Daarna verving hij traditionele materialen zoals brons door aluminium, een modern industrieel materiaal dat de sculpturen een eigentijdse esthetiek geeft.

Voor het maken van de twee grote sculpturen A Kind of Confidence en A Place Beyond hield Price een open castingdag in Los Angeles. Verschillende mensen werden uitgenodigd om deel te nemen aan dit proces. Daarbij werden zij in diverse poses werden gescand met behulp van geavanceerde 3D-scantechnologie. Price maakte een zorgvuldige selectie en combineerde verschillende poses en gezichtsuitdrukkingen om tot één digitaal beeld te komen. Dit beeld diende als basis voor de volgende stap: het maken van een fysiek model via 3D-printing. Na dit proces werd het model gegoten in brons met behulp van de eeuwenoude verlorenwasmethode. Met de verlorenwasmethode wordt een wassen beeld bedekt met een mal, waarna de was wordt weggesmolten en het beeld wordt vervangen door gesmolten metaal dat de vorm van de mal aanneemt. 

De diepe, donkere afwerking van de sculpturen wordt bereikt door het oppervlak te behandelen met hitte en chemicaliën om een diepzwarte patina te creëren. Patina verwijst naar de dunne laag die zich in de loop van de tijd ontwikkelt op het oppervlak, als gevolg van chemische reacties.

Het beeld Mixed Feelings about Bus Drivers is geïnspireerd door observaties van Londense buschauffeurs. Price zag hen als levende bustes achter het stuur, wat hem deed denken aan klassieke Romeinse marmeren beelden. Dit leidde tot de creatie van een kleine witte buste gemaakt van gips en marmerpoeder.

De keuze voor wit verwijst naar de westerse traditie waarin witte sculpturen worden beschouwd als het toppunt van schoonheid en macht. Door de positie van een buschauffeur te verheffen tot een status van aanzien, en door het beeld lager op de muur te plaatsen, omgeven met veel ruimte, dwingt Price kijkers om te bukken om het te zien. 

Aimée de Jongh - Storylines

De Rotterdamse Aimée de Jongh maakt strips, animaties en illustraties. Haar tekenstijl is al van jongs af aan beïnvloedt door Frans-Belgische strips en manga's uit Japan. Ze studeert animatie aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en het KASK in Gent, en volgt de Summer School op Gobelins École de l'Image in Parijs. De Jongh begint haar carrière met de dagelijkse strip ‘Snippers’ voor Metro. Ze heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een internationaal bekroonde tekenaar en verhalenverteller. In 2022 ontvangt ze De Stripschapprijs voor haar hele oeuvre.  

In haar werk staan maatschappelijke thema’s als verandering, menselijkheid en migratie centraal, en komen verhalen over verbinding en onafhankelijkheid aan bod. Tegenwoordig is ze vooral bekend als auteur van graphic novels, ook wel literaire stripverhalen genoemd. Ze vertellen een verhaal aan de hand van een reeks afbeeldingen en tekstballonnen. In tegenstelling tot een kort stripverhaal is een graphic novel een dikker boek met het karakter van een roman. De maker is in staat om binnen dit genre een verhaal met meer diepgang te vertellen, met één of meerdere hoofdpersonen en uitgebreide verhaallijnen.  

Haar personages worden als realistische personen afgebeeld, met alle positieve en negatieve nuances die daarbij horen. Daarbij is het decor waarin het verhaal zich afspeelt belangrijk. De Jongh creëert spanning door gebruik te maken van grote zwarte vlekken en opmerkelijke perspectieven. Hierdoor wordt de emotionele toestand van de hoofdpersoon voelbaar. Om te bepalen hoe de hoofdpersoon eruit komt te zien, maakt ze vluchtige schetsen die die haar ook helpen bij het vaststellen van de inhoud en volgorde van de pagina's in het boek. 

De positie van de kijker en de manier waarop dit wordt afgebeeld, zijn hierbij van groot belang. Ze vertraagt het verhaal door extra beelden toe te voegen. Hiermee geeft ze een persoonlijke visie op de werkelijkheid. 

Naast het visuele aspect hecht De Jongh veel waarde aan gedegen onderzoek voor haar verhalen. Ze wil precies weten hoe dingen er in het echt uitzien zodat ze het accuraat kan tekenen. Dit doet ze door historisch archiefmateriaal, objecten en kledingstukken te bekijken, of door af te reizen naar specifieke locaties om verder onderzoek te doen.   

Zestig lentes (met auteur Ingrid Chabbert)

Op Redpers, podium voor de journalistiek, staat een artikel over haar werk:
Als kind schreef en tekende Aimée al veel. Haar twee passies kwamen samen toen ze begon met het schrijven van strips: “Ik vind het mooi dat het bij strips vaak 1 + 1 = 3 is. De combinatie van een goed verhaal en goede tekeningen kan het werk echt optillen naar iets nieuws, een soort totaal kunstwerk.” 

Aimée hoopt dat de bezoekers van de Kunsthal erachter komen dat strips “veel meer dan Asterix & Obelix” kunnen zijn. Met een combinatie van literatuur, journalistiek en kunst hoopt Aimée meer dan alleen een verhaal te vertellen: ze wil maatschappelijke impact maken. Een graphic novel heeft een kracht die een roman zonder tekeningen niet heeft, legt Aimée uit. “Het is vaak zo dat de plaatjes je in eerste instantie in het verhaal trekken en wanneer je eenmaal aan het lezen bent, wordt het complexer.” Striptekeningen zijn heel toegankelijk, maar tegelijkertijd kun je met een graphic novel wel de diepte in en complexe onderwerpen aansnijden, legt Aimée uit.

Migratie is zo’n onderwerp: “Ik ben altijd heel geïnteresseerd geweest in migratie en de verhalen die mensen hebben. Dat zal ook wel te maken hebben met mijn eigen familiegeschiedenis. Mijn familie komt uit Nederlands-Indië, zowel mijn vaders- als mijn moederskant. Ze zijn op een gegeven moment naar Nederland gevlucht.”

Bloesems in de herfst (met auteur Zidrou)

Dagen van zand

In het boek Dagen van zand vertelt De Jongh een historisch verhaal over de jonge fotograaf John Clark. Hij maakt in 1937 een fotoverslag van de vreselijke leefomstandigheden in de Amerikaanse staat Oklahoma. Deze zijn het gevolg van de 'Dust Bowl', een ecologische ramp die zich in de jaren 1930 voltrekt op de prairies van de Verenigde Staten en Canada. De ramp bestaat uit een jarenlange droogte, veroorzaakt door intensieve landbouw, die resulteerde in buitengewone en verwoestende stofstormen. De Jongh deed grondig onderzoek voor het boek. Ze reisde naar Oklahoma om daar het gebied te ontdekken, archieven te bezoeken en ideeën op te doen.

Het decor, in combinatie met de persoonlijke worsteling van de hoofdpersoon, is het uitgangspunt voor dit wereldwijde succesvolle boek waarmee ze vijftien prijzen won. 

De bomen in Ter Apel hebben namen

In augustus 2022 bezocht Aimée de Jongh asielzoekers die gestrand waren buiten het AZC Ter Apel. Veel Nederlandse asielzoekerscentra sloten tijdens Covid, omdat de instroom terugliep. In 2022 kreeg Nederland te maken met een crisis omdat de instroom snel toenam. Het resultaat: mannen, vrouwen en kinderen sliepen buiten in een geïmproviseerd kamp, ​​wachtend tot er een plek vrijkwam. Toen vrijwilligers plastic tenten kochten voor de asielzoekers om in te slapen, nam de politie de tenten mee - ze mochten er niet kamperen. Na een bezoek aan het centrum maakte De Jongh deze strip voor het NRC.

De wachtkamer van Europa, Lesbos

In opdracht van het NRC heeft Aimée de Jongh in 2017 zeven dagen doorgebracht in de vluchtelingenkampen op Lesbos (Griekenland). Journalisten, fotografen en filmmakers zijn niet in de kampen toegestaan. De Jongh: "Tekenen was toegestaan, waardoor we beelden van de vluchtelingen en hun huizen konden vastleggen die nog niemand eerder had gezien. Beter nog,
tekenen bleek een geweldige manier om dichter bij de vluchtelingen te komen. Papier en potloden waren niet bedreigend zoals camera's soms kunnen zijn. We waren geen journalisten, maar kunstenaars. Ze accepteerden ons en heetten ons welkom.
Tekenen was ook een manier om te communiceren. Als we elkaar niet begrepen, tekenden we plaatjes. De portretten van vluchtelingen en de vele schetsen die we in de kampen maakten, zijn wat er over is van een zeer emotionele en intense reis. Na mijn terugkomst maakte ik een strip van 25 pagina's genaamd Europe's Waiting Room. Ook deze is gepubliceerd in het NRC.

Ze is nu bezig met een boek over het vluchtelingenkamp. 

“Ik probeer met mijn strips die wereld te tonen en wat begrip te creëren. Ik wil gewoon laten zien hoe het is als je daar woont, wat je elke dag doet en waar je slaapt. Dat was een beetje mijn doel, de menselijkheid tonen.”  

Lord of the Flies

De nieuwste graphic novel van De Jongh is een stripbewerking van de Britse roman Lord of the Flies, geschreven door William Golding. Het boek gaat over een groep Britse jongens die gestrand zijn op een onbewoond eiland en hun rampzalige pogingen om te overleven. Thema's in de roman zijn onder andere moraal, leiderschap en de spanning tussen beschaving en chaos.

Adam Rouhana - Before Freedom

In de afgelopen drie jaar heeft fotograaf Adam Rouhana het lokale leven vastgelegd op verschillende plekken in historisch Palestina. Foto's van dagelijkse gebeurtenissen en klein geluk. Zijn werk is hiermee een reflectie op de kracht van beelden en op de rol van fotojournalistiek in beeldvorming. Als Palestijns-Amerikaan groeide hij op in de Verenigde Staten. Hij bracht bijna elk jaar een bezoek aan zijn familie in Palestina. Daar valt het hem op dat het dagelijks leven dat hij om zich heen ziet niet overeenkomt met het beeld dat westerse media van het land geven. Hij besluit dit leven in beeld te brengen in de hoop met zijn foto's deze eenzijdige weergave te corrigeren. "Fotografie heeft het vermogen om het systeem te doorbreken, door je iets anders voor te stellen, door iets anders te zien," zegt Rouhana.