Het is weer tijd voor ons tweejaarlijkse bezoek aan museum Rijswijk, voor de Papier Biënnale. Het thema is dit keer Animal Farm. In de brochure: '... een internationale tentoonstelling van 20 deelnemers met kwalitatief hoogstaande en inhoudelijk sterke hedendaagse beeldende kunst waarin papier als materiaal de hoofdrol speelt.
De Papier Biënnale toont vele interpretaties op het thema, reflecties op de relatie tussen mens en dier en belicht verschillende kanten van onze zienswijze op dieren. De deelnemende kunstenaars bekijken onze wereld vanuit het perspectief van een dier, de symbolische waarden van dieren in verschillende tijden en culturen en onderzoeken de al dan niet vermeende tegenstellingen tussen mens en dier. De kunstwerken gaan ook over dierenwelzijn, biodiversiteit, gelijkwaardigheid en de omgang van de mens met de natuur en haar rijkdom aan dieren.
Dieren worden in de kunst vaak gebruikt als symbolen of allegorieën om complexe sociale, politieke en ethische kwesties te onderzoeken. Door dieren weer te geven kunnen ze een afstand creëren waardoor de kijkers opener met moeilijke onderwerpen kunnen omgaan. Dieren kunnen onschuld, kwetsbaarheid of de natuurlijke wereld vertegenwoordigen. Bovendien kan het gebruik van dieren kunstenaars helpen empathie en emotionele reacties bij het publiek op te roepen, waardoor we worden aangemoedigd na te denken over onze eigen rol in de samenleving.
Puck Verkade - Monster Egg
In het werk van Puck Verkade wordt met behulp van personages de tegenstrijdigheden van menselijk gedrag bloot gelegd.
De figuren zijn antropomorf; aan de dieren worden menselijke eigenschappen toegekend. Met humor en absurdisme onderzoekt ze vanuit een persoonlijk oogpunt sociale kwesties en maatschappelijke structuren.
Het verontrustende monsterei toont het snijdende pijnpunt in het maatschappelijke gesprek over fertiliteit, abortus en lichamelijke autonomie. Leven eitjes al en wie heeft daar dan eigenaarschap over?
Marcel van den Berg - Different Strokes fot Different Folks
Deze kunstenaar is sterk beïnvloed door hiphop, reggae, funk, jazz, electro en techno. Deze muziek bevat vaak politieke boodschappen en is verbonden met een sterke visuele taal. Zijn werk kan beter gezien worden als een intens ritme dan als een afgerond beeld.
Van den Bergs kleurenpalet is beperkt tot zwart, rood, geel en groen, bruin en een beetje wit. Hiermee refereert hij aan het panafrikanisme (rood, zwart, groen) en de rastafaribeweging (groen, geel, rood). Beiden zijn cruciaal geweest voor zijn persoonlijk zwart bewustzijn.
De serie Different Strokes for Different Folks is onderdeel van een meerjarig artistiek onderzoek naar de sociale, politieke en visuele betekenis van camouflage. De focus op camouflage komt enerzijds voort uit een puur visuele interesse. Daarnaast wil Van den Berg camouflage uit de militaire contact halen. De verschillende lagen papier op doek met camouflages verwijzen naar dieren, het leger en politieke ongelijkheid.
Het is het eerste werk dat we zien als we de tentoonstellingsruimte binnenkomen. De toon is gezet, we vinden het helemaal niets.
Het werk van de Iraaks-Nederlandse kunstenaar Sadik Kwaish Alfraji wordt beïnvloed door het expressionisme, evenals door filosofie en literatuur, en gaat voornamelijk over de kwetsbaarheid van het menselijke bestaan. Daarin neemt zijn eigen migratiegeschiedenis een grote rol waarin hij reflecteert op uitsluiting, ontworteling en verlies.
Alfraji maakte eerder het werk Selfie met de ezel van G. Orwell. Hierin portretteert hij zichzelf naast een ezel en plaatst zichzelf daarmee op gelijke voet met het dier. Bij Orwell is de ezel een sceptische en afstandelijke aanschouwer die weigert partij te kiezen in een politiek machtsspel.
Speciaal voor deze tentoonstelling heeft hij een grote wandvullende collage gemaakt met behalve tekeningen van hemzelf en de ezel ook tekeningen van een heleboel andere dieren.
Sadik Kwaish Alfraji - In this Zoo, we are all equal
Bea McMahon - Irish Stew (Ierse stoofpot)
De langzaam opblazende en leeglopende sculpturen van papier lijken op dieren of planten die in een zacht ritme en tempo in de ruimte bewegen alsof ze zich in het water bevinden. De vormen en namen van de afzonderlijke sculpturen komen voort uit de ingrediënten waarmee de heksen in Macbeth hun brouwsel maakten, zoals kikkertenen en wolfstanden. De kleuren zijn gekleurd door verschillende planten zoals kool, rode biet, kurkuma, eik en walnoot. De kleuren zullen langzaam vervagen en verwijst naar de vergankelijkheid van de natuur.
Wij moeten denken aan een piemel die seks heeft gehad met een ongestelde vrouw.
Daisy Madden-Wells - F is voor Fido
De kunstenares is gefascineerd door geschiedenis en mythologie; door psychelica en middeleeuwse kunst.
Dit werk bestaat uit een liggende hond op een sokkel, die een gelijkenis vertoond met een Anubis beeld, de Egyptische jakhals god. De hond heeft anders dan de jakhals gedomesticeerde slappe oren en een gekrulde staart. De naam Fido betekent trouw in het Latijn en is een populaire hondennaam. In het werk doorbreekt de hond de fragiele menselijke papierketen, waardoor de rollen worden omgedraaid. Op het eerste gezicht lijkt het een vrolijk werk met zachte kleuren, maar de vraag rijst of onze trouwe viervoeter wel helemaal te vertrouwen is.
Suat Öğüt - The Birds of the Upper Mesopotamia
Dit kunstwerk is een eerbetoon aan bedreigde vogelsoorten die in twaalf wandvullende mozaïeken is uitgevoerd. Het verwijst naar de mozaïeken die zijn gevonden op archeologische vindplaatsen in het zuidoosten van Turkije maar die onder water kwamen te staan als gevolg van de aanleg van de omstreden Ilisu Dam. Door de stroming van de Tigris te verminderen brengt dit waterwerk tevens de vogels die langs deze rivier leven in gevaar.
Eva Spierenburg - Being
Dit kunstwerk met de overkoepelende titel Being bestaat uit zes afzonderlijke werken met een eigen ondertitel. Ze zijn gebaseerd op MRI-beelden van dieren, hoofdpersonages in Animal Farm. Hierboven twee van de werken, links The Owner en rechts The Provider. Spierenburg zoomt in op de binnenkant van het lichaam. Mens en dier bestaan grofweg uit dezelfde materie, waarbij de weefsels op verschillende manieren zijn samengesteld. Als mens plaatsen we onszelf op basis van onze hersencapaciteit en ontwikkeling hoger in de hiërarchie, waarmee we dieren (en de natuur in het algemeen) tot een ondergeschikt bezit maken dat naar wens gebruikt kan worden. De mens is geneigd dieren meer te waarderen naar mate we ons meer met hen kunnen identificeren, doordat ze zich vergelijkbaar gedragen of zichtbaar intelligent zijn. Ook in het boek Animal Farm ligt er veel nadruk op het verschil in hersencapaciteit tussen de verschillende boerderijdieren, wat direct gevolgen heeft in de onderlinge rangschikking. In Being is het dan ook voornamelijk het brein dat in papierpulp aan de oppervlakte ligt.
De hele expositie kan mij niet echt bekoren. Niet heel spannend, technisch mijns inziens niet heel bijzonder en gewoon niet mijn smaak. De lunch met mijn zus na afloop was daarentegen lekker, gezellig en warm.