Frau mit totem Kind (1903)
In het werk van de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz (1867-1945, geboren als Käthe Schmidt) staat de mens centraal. Kollwitz maakte talrijke tekeningen, etsen, lithografieën en houtsneden en, in het begin van haar loopbaan, ook enkele genrestukken in olieverf. Haar werk geeft een beeld van de donkere kanten van de samenleving: armoede, slechte werkomstandigheden, uitbuiting en de gruwelijke gevolgen van de oorlog. Kollwitz vond haar thema’s dicht bij huis. Haar huwelijk met een arts opende haar de ogen voor de erbarmelijke omstandigheden waaronder veel mensen leefden. Ze vestigde zich met haar man in een arbeidersbuurt te Berlijn, waar Karl zijn medische praktijk had om armen te verzorgen.
Het waren de dagen waarin de vrouwenbeweging opkwam voor stemrecht en betere opleidings- en loopbaanmogelijkheden voor de vrouw. Gegrepen door de sociale noden en de verbondenheid tussen moeder en kind, maakte zij deze tot onderwerp van haar prenten. Bovendien vroegen de arbeiders om betere leef- en werkomstandigheden. Voor de Eerste Wereldoorlog ontwierp ze bijvoorbeeld een affiche dat ageerde tegen het grote gebrek aan goede woonruimte in Berlijn. Haar vroege werk bestond vooral uit familie- en zelfportretten die onder realistische invloed stonden. In 1889 begon zij met het maken van gedetailleerde etsen. Onder de indruk van het werk van de Noorse kunstschilder Edvard Munch gaf ze hierin haar aanklachten vorm in stille, uitdrukkingsloze figuren. Later zette ze echter het realisme om in een eigen expressionisme. Ze wijdde zich geheel aan de grafische technieken, die zich het best leenden voor het getuigend karakter van haar werk. Pas omstreeks haar vijfenveertigste begon zij te beeldhouwen. Tot tweemaal toe was ze in Parijs, waaronder in 1904, waar ze haar eerste opleiding in de beeldhouwkunst genoot. Ze had er ook een ontmoeting met Rodin.
Uit de serie Ein Weberaufstand (1893-1897)
links: Death midden: End rechts: Need
Deutschlands Kinder hungern (1923)
Brot (1924)
Demonstration (1931)
Beim Arzt (1908-1909)
Schwangere, ins Wasser gehend (1926)
Nie wieder Krieg (1924)
Liebespaar, sich einander schmiegend (1909/1910)
Saatfrüchte sollen nicht vermahlen werden (1941)
Ze maakte beide wereldoorlogen aan den lijve mee. Haar zoon Peter (17 jaar) sneuvelde in 1914 bij een aanval op Diksmuide. In april 1915 begon Käthe aan de uitwerking van de eerste plannen voor een gedenksteen voor het graf van haar zoon. In 1931 werd het beeldenpaar Treurend ouderpaar in Diksmuide geplaatst. Dit kunstwerk werd in 1956 naar de Duitse begraafplaats in Vladslo verplaatst, toen ook het lichaam van Peter Kollwitz daar herbegraven werd. Bij de herinrichting van de Neue Wache in Berlijn, plaatste men een vergrote kopie van het beeld Mutter mit totem Sohn in het midden van de zaal.
Mutter mit zwei Kindern (1932-1936)
Pietà (Mutter mit totem Sohn) (1937-1939)
Trauernde Eltern op de Duitse militaire begraafplaats in Vladslo (Diksmuide, België ©Sanne)
Haar jongste zoon Hans was inmiddels al vele jaren getrouwd. Toen zijn vrouw een zoon baarde, stond Käthe erop dat zij hem naar haar zoon en zijn broer Peter zouden vernoemen. Ondanks de tegenwerpingen van haar schoondochter, zette Käthe door en zwichtte Hans uiteindelijk voor haar wens.
Uit de serie Tod:
Ruf des Todes (1937)
Tod wird als Freund erkannt (1937)
Tod hält Mädchen im Schoß (1934)
↑ Der Tod nimmt eine Frau zu sich (1921)
→ Abschied (1910)
Die Mütter (1921/1922)
Die Mütter (1921/1922) - studie
Turm der Mütter (1937/1938)
In 1933 werd met de opkomst van het Nationaalsocialisme haar kunst tot ’Entartet’ (onwaardig) bestempeld. In 1936 kreeg zij een expositieverbod. Een groot aantal werken van Kollwitz werden omgesmolten, maar deze beelden konden na de oorlog opnieuw gegoten worden omdat de mallen van haar beelden waren bewaard.
Toen de Tweede Wereldoorlog losbarstte moest ook kleinzoon Peter onder de wapens. Hij stierf op 22 september 1942 aan de Russische grens.
In 1943 moest ze evacueren uit haar woonplaats Berlijn. Later dat jaar ging bij een bombardement van haar woning een groot deel van haar werk verloren. Kollwitz zelf overleed kort voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, op 22 april 1945.
Käthe Kollwitz
Käthe en Karl Kollwitz (1935)
Selbstbildnis (1924)
Video
film van Herbert Apelt over haar leven
webinar door twee curatoren met uitleg bij haar werken (Engelstalig)