Ruim drie jaar geleden was ik ook in Huis Doorn. Toen schreef ik dit over de laatste bewoner: De laatste Duitse keizer Wilhelm II werd als Frederik Wilhelm Victor Albert geboren in Potsdam op 27 januari 1859. In 1888 volgde Wilhelm II zijn vader op als keizer. Het verlies van de Eerste Wereldoorlog, die uitbrak op 1 augustus 1914 en werd beëindigd op 11 november 1918, betekende een grote verandering voor Wilhelm II. Hij vluchtte op aanraden van zijn militaire adviseurs naar het neutrale Nederland. Daar zou hij, eerst in Amerongen en later in Doorn, tot aan zijn dood als balling verblijven. De zeven kinderen en hun gezinnen bleven wonen en werken in Duitsland. In Doorn hield Wilhelm II zich voornamelijk bezig met werken in zijn tuin, wandelingen door het park en het dorp met zijn echtgenote en honden, studie van archeologie en geschiedenis, het schrijven van zijn memoires en overleg met zijn adviseurs. Wilhelm II overleed in 1941 aan de gevolgen van longembolie. Hij werd op het terrein van Huis Doorn begraven, waar speciaal voor dit doel een klein mausoleum werd gebouwd.
Aanleiding om er nogmaals heen te gaan is de tentoonstelling Rouw, van keizerin tot corona. Eerst ga ik mee met de rondleiding door het huis. In 2021 was het 100 jaar geleden dat de voormalige keizerin Auguste Victoria in Huis Doorn overleed. Ook was het 80 jaar geleden dat ex-keizer Wilhelm II zijn laatste adem uitblies. Museum Huis Doorn gaat terug naar de tijd waarin het in zwart gehuld was. Rouwbloemen sieren de sterfkamers, kroonluchters zijn getooid in zwarte tule, spiegels zijn afgedekt en de eetzaal ziet er net zo uit als na de dood van Auguste Victoria: met een kist, zwarte kleden, palmen en kandelaars. Er is bijzondere rouwkleding te zien en rouwobjecten, zoals rouwportretten en sieraden.
De rondleiding is best leuk maar veel te lang. In anderhalf uur lopen we van ruimte naar ruimte, de gids vertelt nagenoeg iets over ieder schilderij en kunstwerk. Hij heeft wel leuke verhalen en wijst ons op interessante details.
Op de foto's hierboven een aantal kamers van Wilhelm II.
Vertrekken van Auguste Victoria. Wilhelm II was na haar dood zo van slag dat haar kamers tijdens zijn leven gesloten bleven. Zijn tweede vrouw, prinses Hermine, kreeg een veel kleinere kamer. Ze moest daar ook tegen een foto van zijn eerste vrouw aankijken.
Wilhelm II
Auguste Victoria
Hermine
De garage van Wilhelm II is omgebouwd tot tentoonstellingspaviljoen en uitgebreid met een glazen aanbouw. In die aanbouw is een wisselende expositie, dat is nu Rouw. Hierin aandacht voor bijzondere uitingen van individuele en collectieve rouw in de afgelopen 100 jaar. Op de website staat: Van persoonlijke rouw aan het hof slaan we een brug naar de rouw om de gevallen soldaten in de Eerste Wereldoorlog en collectieve rouw in de afgelopen 100 jaar. In de loop van de 20ste eeuw verdwijnt persoonlijke rouw uit het straatbeeld. Met de opkomst van de moderne media is in de laatste drie decennia hier een nieuwe vorm van publieke rouw voor in de plaats gekomen.
Hoe gaan wij om met ingrijpende gebeurtenissen zoals de Bijlmerramp of het neerstorten van MH17? En wat vertellen de bloemenzeeën die ontstaan na het overlijden van bekende personen als Pim Fortuyn en André Hazes over onze omgang met verdriet en rouw? Bijzondere voorwerpen die zijn achtergelaten op de gedenkplekken voor deze personen, een levensgroot beeld van Pim Fortuyn en MH17-rouwbandjes illustreren deze nieuwe vorm van rouwen.
Links: afscheidsbrief van Abraham Isidore Cohen in 1942: Even een afscheidsgroet van me, het ga jullie goed en wensch jullie het allerbeste toe. Ik word doodgeschoten wegens spionage, een oorlog kost immers offers. Het moge jullie financieel en gezondheid goed gaan.
Rechts: condoleancebrief van koningin Wilhelmina in mei 1946 aan de weduwe van de Goudse banketbakker Abraham de Korte. Hij is actief in het verzet maar wordt verraden en in 1945 gearresteerd. Hij wordt opgesloten in de gevangenis in Scheveningen. Ruim een maand voor de bevrijding wordt hij gefusilleerd.
Links: spullen van Astrid. Samen met haar vriend zou ze op vakantie gaan naar Indonesië. Deze spullen zijn nog van haar teruggevonden in het veld in Oekraïne waar de MH17 neerstortte. Midden en rechts een onderdeel van de sculptuur die als gedenkteken is geplaatst bij Nationaal Monument MH17 in Park Vijfhuizen met daarboven honderden gevouwen papieren kraanvogels. Op dit onderdeel, een hoogglans gepolijst, spiegelend vlak, zijn de namen van alle slachtoffers gegraveerd. Altijd even op zoek naar de broer van een oud-collega met zijn gezin.
In de oude schuur, het tweede deel van het paviljoen, is ruimte voor de permanente tentoonstelling Tusschen twee vuren. Hier wordt de geschiedenis van Nederland en de Eerste Wereldoorlog vertelt. Hoewel Nederland in de Eerste Wereldoorlog neutraal is, zijn ook hier de jaren 1914-1918 niet onopgemerkt voorbij gegaan.
Bijzonder indringend om door de kijker deze 3D-foto's te zien van de oorlog, beelden van het slagveld met de techniek van stereofotografie. Na iedere oorlog wordt geroepen: dit nooit meer! Technieken veranderen, maar de mens en zijn expansiedrift niet. Het journaal laat momenteel dagelijks soortgelijke beelden zien, van kapotgeschoten steden en omgekomen burgers. In WOI, na de val van Antwerpen op 10 oktober 1914, stroomden de Belgen Nederland binnen. In drie maanden tijd werd het land overspoeld door een miljoen ontheemden. In de aanvankelijke chaos zijn het vooral lokale comités en particulieren die spontaan hulp boden. Na enkele weken keerden de meesten terug naar hun vaderland. Uiteindelijk brachten ongeveer 80.000 Belgen de vier oorlogsjaren in Nederland door. Er werden vluchtoorden gecreëerd, opvangkampen voor Belgische burgervluchtelingen.
Britse soldaat neemt afscheid van zijn kind
De tentoonstelling Rouw valt me tegen. Ik vond het wat oppervlakkig, met een paar voorwerpen per ramp. Weinig beschouwing, wat te makkelijke conclusies over hoe persoonlijke rouw plaats maakt voor een meer publieke vorm. Misschien waren mijn verwachtingen te hoog. Misschien verbleekt deze tentoonstelling door de ervaringen die ik momenteel opdoe in het hospice. Waar iedere gast op een eigen manier dood gaat, al dan niet omringd door dierbaren. Waar rouw vele verschillende kleuren en zoveel meer nuances kent.