Heerderstrand

De Stichting Edese Schaapskudde bezit twee kuddes. In de schaapskooi op de Ginkelse heide, is de kleine kudde gehuisvest, daar zijn wij op bezoek. Op de Eder heide staan twee kooien en hier bevindt zich de grote kudde. 

Rond 1900 liepen duizenden schapen van de geërfden van de Buurt Ede-Veldhuizen op de heide rond Ede. De geërfden hadden in het dorp Ede of in het gebied Veldhuizen een huis met een erf of beschikten over een stuk grond van tenminste één hectare groot. Het was een gesloten landbouwkundig systeem waarbij schapen werden gehouden in potstallen, de mest werd gebruikt voor de landbouwgronden. Dit verdween met de opkomst van de kunstmest; het houden van schapen was niet meer noodzakelijk.

Na de Tweede Wereldoorlog was het Veluws Heideschaap bijna uitgestorven. Niet alleen het verdwijnen van het Veluws Heideschaap ging de geërfden van de Buurt Ede-Veldhuizen aan het hart maar ook het behoud van de heide. De heidevelden van de Zuid- en Noord Ginkel (de Eder heide) waren als ‘woeste gronden’ rondom Ede tot het begin van de 20e eeuw bezit van de geërfden van de Buurt Ede-Veldhuizen. In 1902 werd de Zuid Ginkel verkocht aan het Ministerie van Oorlog om de komst van defensie naar Ede mogelijk te maken. De Eder heide werd in erfpacht gegeven aan het Ministerie van Oorlog en hier werd tijdens de Eerste Wereldoorlog een Vluchtoord voor Belgische vluchtelingen gebouwd. In 1920 werden ook de Eder heide eigendom van defensie. De geërfden hielden het recht om heideplaggen te steken en hun schapen te weiden. Deze rechten hebben de geërfden formeel nog steeds; de Edese Schaapskudde gebruikt daarmee het recht van de geërfden op het weiden van schapen.

Op de jaarlijkse Buurtspraak van de Buurt Ede-Veldhuizen, op de 3e donderdag van september, kwam dit onderwerp steeds terug. Tijdens de Buurtspraak van 1952 kwam men met het voorstel om een organisatie samen te stellen waardoor een schaapskudde op de Ginkelse heide weer mogelijk zou zijn. Een jaar later, in 1953, werd gemeld dat de Stichting Edese Schaapskudde was opgericht. Van alle bestaande kuddes met het Veluws heideschaap is de kudde van Ede de oudste. De stichting heeft twee kuddes in exploitatie. De herders zijn broers en dat is uniek in Nederland. Het zijn Aart en Henk van den Brandhof, zoons van vader Bart, die van 1975 tot 1992 herder in Ede is geweest.

Op zondag 17 september 1944 begint Operatie Market Garden. Britse troepen landen ten noorden van de Rijn om de brug bij Arnhem in bezit te nemen. Vanuit Wolfheze arriveert die middag op de Ginkelse Heide een Schots bataljon. Hun taak is om Dropzone Y te verdedigen door de luchtlandingen op 18 september. Op die dag zal namelijk de Britse Parachute Brigade landen. Die nacht ontstaat er echter een hevige strijd om Dropzone Y. Duitse troepen, gelegerd in Ede, proberen de heide te bezetten. Dat lukt in de loop van de nacht en ochtend. 

Op 18 september rond 15.00u verschijnen 121 Dakota's boven de Ginkelse Heide. Binnen 14 minuten droppen zij ruim 1900 Britse parachutisten. Vanuit de toestellen zien de mannen de heide onder zich branden. De para's worden van diverse kanten door vijandelijke troepen onder vuur genomen. Na de landing rukken de eenheden op richting Arnhem. Aan het eind van de avond zijn alle Britse militairen vertrokken. Helaas loopt deze opmars vast op een Duitse linie bij Oosterbeek. Wat achterblijft zijn de parachutes, lege containers en vele slachtoffers.  

We rijden door naar het Heerderstrand, gelegen in de Veluwse bossen tussen Apeldoorn en Zwolle. Het Heerderstrand is een ruim 20 hectare grote waterplas die op warme dagen honderden bezoekers trekt. Nu zijn er vooral veel mensen die hun hond uitlaten. 
Wij zijn er niet voor het strand, en niet met een hond. Wij komen vanwege de beeldengroep De ontmoeting, van Frans Goldbergen, waarvan ik op internet afbeeldingen had gezien. 

Frans Goldhagen is een Nederlands beeldend kunstenaar. Na zijn middelbare school studeerde hij aan de kunstacademie in Parijs. Hij ontwerpt onder andere voor recreatiegebieden maar er staan ook beelden van hem langs rijks- en provinciale wegen. 

De ontmoeting bij het Heerderstrand is een beeldengroep van 60 betonnen sculpturen. De sculpturen staan opgesteld in rijen en bestaan uit mensfiguren (mannen, vrouwen, kinderen) die het water in- en/of uitlopen. Ze staan hier sinds 2012. De sculpturen hebben tevens een praktische functie: ze geven globaal aan tot hoever het vertrouwd is te zwemmen en tot waar men op de bodem kan staan.

De mensfiguren doemen langzaam tussen de bomen op. Ze zorgen met bepaald licht voor een mystieke sfeer. 

Een man, een vrouw, man en vrouw met kind
lijken in een bijzonder lijnenspel een verhaal te vertellen

Langzaam lopen zij het water in en uit
in een natuurlijk decor van stranden, water, bossen

Immer gereed om vele mensen te ontvangen
voor plezier, spel, vermaak, ontspanning
een plek voor ont-moeten en ont-moeting

tekst op een informatiebord op het strand

Naast dat de beelden een mooie combinatie vormen met het water en de omringende natuur doen ze mij ook denken aan de beelden van Juan Muñoz. De manier waarop de beelden ten opzichte van elkaar geplaatst zijn doet denken aan familieopstellingen. Ik zie beginnende en eindigende relaties, ik hoor gesprekken en stiltes, ik voel romans opkomen die ik in een ander leven zou schrijven. Maar voor nu heb ik in ieder geval weer iets kunnen doorstrepen op mijn keihard-leuke-dingen-doen-lijst.