Inhoud
De Eerste Wereldoorlog: 1914-1918. Vanuit de loopgraven schreven miljoenen soldaten brieven naar hun dierbaren. Miljoenen stierven in het vuur en de modder, miljoenen kwamen thuis met verhalen die niet verteld of gehoord konden worden. Zoals na elke oorlog.
In De Grote Oorlog maken de spelers de ervaringen van de soldaten voelbaar. Op de speelvloer staat een miniatuur filmset: het landschap van het westelijk front nagebouwd met zaagsel, potgrond, roestige spijkers en peterselie als bomen. Met poppen, spectaculaire special effects en een live uitgevoerde soundtrack wordt de loopgravenstrijd indringend verbeeld en levensgroot geprojecteerd. Met minicamera’s duiken de spelers de loopgraven in, en laten het publiek kijken door de ogen van de strijdende soldaten. Arthur Sauer levert het geluid bij de film: een roffel op de tafel klinkt als een exploderende handgranaat, het afstrijken van een lucifer is ontsnappend mosterdgas. Brieven, geschreven vanuit de loopgraven van Ieper en omgeving, worden hardop voorgelezen. Het is opvallend dat deze brieven voor 90 procent over ditjes en datjes gaan. Kruipend over lijken maken de soldaten zich druk over een horloge die het heeft begeven en abrikozen die platgedrukt zijn geraakt.
Deze oorlog mag niet worden vergeten, vindt artistiek leider Pauline Kalker van Hotel Modern. ,,De Eerste Wereldoorlog was een hel, een mensenlevens verslindende oorlog. Ontelbare soldaten, veelal nog in de tienerjaren, zijn totaal onnodig omgekomen.’’ Wat oorlog met je doet als militair, is met geen pen te beschrijven. Oorlog is ook niet voor te stellen voor wie nooit aan het front heeft gelegen. En desondanks lukt het de makers van De Grote Oorlog al 17 jaar lang het publiek in de huid te laten kruipen van een oorlogssoldaat. Je wordt als toeschouwer volledig meegezogen in een levend landschap, een boerendorp dat door aanhoudende bombardementen verandert in een slagveld vol lijken. De ijzersterke verbeeldingskracht van de onzichtbare cast werkt verpletterend.
Het initiatief voor deze veelgeprezen theaterproductie is destijds genomen door de beeldend kunstenaar Herman Helle. Hij is de maker van diverse maquettes van de wereldberoemde architect Rem Koolhaas. Tijdens zijn militaire dienstplicht kreeg hij een miltrailleur in zijn handen gedrukt. Hij schrok ervan dat het schieten hem
een kick gaf. Waarom gekozen voor de Eerste Wereldoorlog? ,,De Eerste Wereldoorlog heeft de meeste schade aangericht aan het landschap. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd voor het eerst op grote schaal massavernietigingswapens ingezet. Reden temeer om juist deze oorlog te herdenken,’’ vindt Pauline Kalker.
Hotel Modern
Hotel Modern versmelt muziek, performance, poppenspel en film in beeldende voorstellingen. Maquettes spelen een belangrijke rol: in het theater worden complete miniatuurwerelden gebouwd, bevolkt door duizenden personages. Zo kan het publiek letterlijk vanuit een macroperspectief naar de wereld kijken.
De verschrikking van oorlog is een vaker terugkerend thema in hun voorstellingen. Zo is Kamp een theatraal portret van Auschwitz, waarin een podiumvullende maquette van een vernietigingskamp tot leven wordt gewekt. En in Ons Wereldrijk laat Hotel Modern met ingenieus poppenspel zien hoe het begin van de kolonisatie van Indonesië zich heeft voltrokken.
De groep maakt ook absurdistisch en licht werk. Zo is Garnalen Verhalen een vrolijk portret van de mensheid waarbij 350 echte gedroogde garnalen de rol van mensen spelen. Vliegboot Moederschip verkent de kwetsbaarheid van kunst en in Rococo geven dansende beren antwoord op de vraag wat er gebeurt als lust en ongebreidelde nieuwsgierigheid de vrije teugel krijgen.
De leden van Hotel Modern zijn idealistisch in die zin dat ze denken dat het beleven van theater kan verbroederen. Ze hebben de intentie troost te bieden in een wereld waarin mensen soms bang voor elkaar lijken te zijn. Deze troostende werking zit hem bij hun werk niet in een zoete voorstelling van zaken, maar in het op een geraffineerde, confronterende en poëtische manier formuleren van de harde werkelijkheid.
Hotel Modern werd opgericht in 1997 in Rotterdam. De artistieke kernleden zijn actrices Arlène Hoornweg en Pauline Kalker en beeldend kunstenaar en performer Herman Helle. Zij werken regelmatig samen met de componisten Arthur Sauer en Ruud van der Pluijm.
Meningen
Marijn van der Jagt in de Volkskrant op 3 februari 2001:
Rook en stank en de angst van speelgoedsoldaatjes
Bovenop de berg lijken beweegt een morbide oorlogsvaandel in de wind: een kaal boompje met het lichaam van een soldaat eraan gespiesd. In een paar tijdsprongen zien we hoe regen en sneeuw op de lijken neerdaalt, en hoe de mensenberg bedekt raakt met een laag modder.
Bij ieder tijdsprong hangt er een kleinere versie van het soldatenlichaam in de boom. Aangevreten door de gieren.
In de luwte van het Filmfestival wordt momenteel in een bovenzaaltje van de Rotterdamse Schouwburg de Eerste Wereldoorlog tot leven geroepen. Op een filmscherm, dat wel, maar zonder het miljoenenbudget van een Steven Spielberg. ‘Live animatie’, zo noemen de theatermakers van Hotel Modern hun manier van verbeelden. Als kinderen die met soldaatjes spelen zijn ze in de weer met miniatuurtanks en geüniformeerde poppetjes. Het slagveld is een tafel met een laagje zand, waar een struikje peterselie voor boom speelt en een omgekeerde borstel voor dicht struikgewas. Met een (vinger)camera worden de taferelen die zich op dit mini-slagveld ontrollen, uitvergroot tot een oorlogsfilm van formaat.
Het is een gruwelijke film. In het oorlogsspel van kinderen veroorzaakt een bominslag niet meer dan een omgevallen plastic poppetje. De makers van De Grote Oorlog laten het slagveld zien vanuit de beleving van een loopgravensoldaat uit de Eerste Wereldoorlog. In authentieke voorgelezen brieffragmenten vertellen soldaten over de rook, de stank, de angst en de verblinding. Door het kijkgat van een tank is de paniek te zien van de gewonden die je gaat overrijden. In het stikkedonker door de zuigende modder strompelen en onder je voeten het verende lichaam voelen van een dode strijdmakker.
De poppetjes in de handen van de theatermakers maken het allemaal mee. Branders, stinkbommetjes, gieters vol water en gifgroene slime komen eraan te pas. En de hoorspelgeluiden van gerauschmacher Arthur Sauer. Hij laat met een fluitje het gekrijs van de gier horen die aan het eind van de voorstelling de lijkenberg bezoekt. De papieren gier wordt met een stokje rondgecirkeld. En het verwisselen van het lijk in de boom, dat doen de reuzenhanden van de poppenspelers. Het publiek grinnikt om hun morbide inventiviteit in het oproepen van gruweltaferelen. En is tegelijkertijd diep onder de indruk van het ‘realisme’ waarmee speelgoedsoldaatjes hier veranderen in rottend kanonnenvlees.
Video
trailer
gesprek met de makers bij DWDD
Inspiratie
Een enorm indrukwekkende voorstelling. Erg creatief en vindingrijk gemaakt, technisch zeer kunstig en alles bij elkaar enorm geloofwaardig. Heel knap zoals zij de verschillende disciplines bij elkaar brengen en benutten.