Mark en ik vieren zijn verjaardag in Rotterdam. We gaan eerst naar de Kunsthal. Daar is een tentoonstelling van Refik Anadol. Hij is een Turks-Amerikaanse nieuwe media-kunstenaar. Hij woont en werkt in Los Angeles, Californië, waar hij eigenaar en manager is van Refik Anadol Studio.
Artificial Intelligence (AI), of Kunstmatige Intelligentie, is technologie die het menselijk denkvermogen nabootst en systemen in staat stelt om zelfstandig taken uit te voeren, zoals redeneren en plannen. In Anadols werk speelt AI een centrale rol.
Het vertrekpunt voor Anadol's kunstenaarspraktijk is zijn streven om nieuwe concepten van samenwerkingen tussen mensen en machines in de kunst tot uitdrukking te brengen. In hypnotiserende installaties onderzoekt de kunstenaar hoe onze perceptie van tijd en ruimte verandert, en wat het betekent om mens te zijn in wereld die steeds meer wordt gedomineerd door technologie. Met zijn werk speculeert Anadol over de vraag of machines kunnen leren, een bewustzijn kunnen creëren, en uiteindelijk zelfs kunnen dromen. Met behulp van machine learning ontwikkelt hij algoritmes die machines niet alleen in staat stellen om informatie te verwerken, maar die er ook voor zorgen dat machines nieuwe dingen kunnen ontdekken en ons alternatieve realiteiten kunnen laten zien. Dit leidt tot een nieuwe esthetische techniek waarmee Anadol zintuigelijke ruimtes creëert, die zich bevinden op het snijvlak van kunst, architectuur, wetenschap en technologie. Het gaat verder dan het herhalen van bekende patronen. De machine is getraind om nieuwe verbanden tussen objecten te ontdekken en te experimenteren met het onvoorstelbare. Het resultaat is een voortdurende stroom van nieuwe beelden.
eigen opname: Refik Anadol - California landscapes - A
Dit werk bevat meer dan 153 miljoen publiek beschikbare afbeeldingen van landschappen in de nationale parken van Californië.
eigen opname: Refik Anadol - Winds of LA
Gegenereerd met behulp van APO-weersensoren in de buurt van Los Angeles, waar de windsnelheid, richting en temperatuur de afbeeldingen beïnvloeden.
De tentoonstelling Living Paintings: Nature biedt inzicht in de werkwijze en inspiratiebronnen van de kunstenaar. Er zijn twaalf dataschilderijen te zien die de grote rol die natuur speelt in Anadol’s werk benadrukken. Hij maakt hiervoor gebruik van miljoenen openbare afbeeldingen en gegevens van landschappen en natuurverschijnselen en transformeert deze tot golvende, hypnotiserende kunstwerken. Hij creëert zijn kunstwerken in een digitale wereld waarin data, pixels, algoritmes en geavanceerde berekeningen dienen als de bouwstenen voor zijn AI- datasculpturen en schilderijen. Anadol gebruikt data als verf en algoritmes als zijn artistieke gereedschap om abstracte droomachtige landschappen te scheppen.
Naast de kleinere werken is er de installatie Living Painting: Immersive Room. In een driedimensionale, kinetische en architectonische ruimte word je omringd door een virtueel schouwspel, versterkt door licht en geluid. De audiovisuele elementen prikkelen je zintuigen, en geven je het gevoel aanwezig te zijn in een omgeving die in de realiteit eigenlijk niet bestaat.
De video die ik zelf maakte is mislukt, daarom plaats ik deze 'teaser' die een goed beeld geeft van de ervaring. Links een foto vanuit de deuropening naar de ruimte.
Het is overweldigend om er in te staan en je te laten meeslepen door de bewegende beelden. Het liefste zou ik hier een uur willen zitten, alleen om me zo mee te laten nemen in de fantasie van de kunstenaar of in de technische vaardigheden van de computer. Het liefste had ik meer van dit soort werken gezien, waarin je je kan onderdompelen. Ik laat los dat ik wil snappen hoe dit werkt en geef me over aan de wereld van algoritmes.
In een ander deel van het museum is de tentoonstelling In Search of Humanity van Ai Weiwei. De tentoonstelling biedt een indrukwekkend overzicht van de ruim vier decennia durende carrière van de kunstenaar met schilderijen, culturele readymades, LEGO-werken, sculpturen, installaties, fotografie en videokunst. Het bevat belangrijke werken uit al zijn creatieve fasen. De kunstwerken tonen zijn zoektocht naar menselijkheid en een betere wereld. De intimidatiemethoden van de Chinese regering, de roep om vrijheid, oorlogen en de wereldwijde vluchtelingencrises; de kunstenaar vindt dat we allen verantwoordelijk zijn om actie te ondernemen bij bedreigingen van de vrijheid van meningsuiting en mensenrechten.
Safe Sex
In 1988, tijdens een tentoonstelling met de titel Old Shoes, Safe Sex in een galerie in de New Yorkse wijk SoHo, presenteert Ai zijn werken voor het eerst aan het publiek. Het werk Safe Sex, een regenjas waaraan op kruishoogte een condoom hangt, kan gezien worden als het antwoord van de kunstenaar op de grote dreiging van de ziekte aids.
boven: Circle of Shoes
onder: Rem(a)inders
Voor dit werk, een woordspeling op de Engelse termen remainders (overblijfselen) en reminders (herinneringen), hakt de kunstenaar volledige fietsen in stukjes van vijf centimeter. Hij beschouwt dit niet als een destructieve daad maar transformeert de overblijfselen van het object naar een andere staat van zijn, waarbij het oude wordt behouden en de herinnering in zich draagt, maar het geheel ook een nieuwe betekenis krijgt.
Ai Weiwei is een Chinees conceptueel kunstenaar, politiek activist en filosoof. Hij is veelzijdig en ook actief in andere kunstvormen, zoals architectuur, fotografie en film. Hij staat bekend om zijn kritiek op de sociale en culturele veranderingen in zijn land.
Zijn vader, een beroemd schrijver, schilder en dichter, was in 1958 voor de eerste keer naar een werkkamp verbannen. In 1967 werd zijn vader opnieuw verbannen als vijand van het volk en gedwongen tot het schoonhouden van toiletten. De familie leefde lange tijd ondergronds, in een hol. In 1978 schreef hij zich in aan de filmacademie in Peking en werkte de jaren erna aan diverse uiteenlopende projecten.
Ai hield zich bezig met het blootleggen van het veronderstelde bouwschandaal bij de scholen die instortten tijdens de aardbeving van 2008 in Sichuan. De muren waren breekbaar als tofoe. Ai deed onderzoek naar de corruptie en het verbergen daarvan door de Chinese regering. Hij raakte begin 2011 in de problemen vanwege zijn kritiek op de Chinese regering. Formeel is hij beschuldigd van belastingontduiking. Op 3 april 2011 werd hij door de Chinese politie vastgezet op het vliegveld van Beijing en zijn studio in de hoofdstad werd verzegeld tijdens een hardhandig optreden van de autoriteiten tegen activisten en dissidenten. Op woensdag 22 juni 2011, werd Ai Weiwei na 81 dagen op borgtocht vrijgelaten. Hij werd aansluitend onder een vorm van huisarrest geplaatst en mocht Peking niet verlaten. Volgens Chinese staatsmedia heeft hij een borgsom betaald en bekend dat hij belasting heeft ontdoken. Een andere reden voor zijn vrijlating zou zijn slechte gezondheid zijn geweest. Volgens activisten was de echte reden van zijn arrestatie zijn kritiek op het bewind. Ai kreeg een spreekverbod. In de zomer van 2015 kreeg hij na 4 jaar zijn paspoort terug en kon hij weer naar het buitenland reizen.
Arm with the Finger in Bronze
Forever Bicycles
In 2003 maakt Ai Weiwei zijn eerste fietsobject. China wordt al sinds jaar en dag gezien als hét land van de fiets, en het rijwiel heeft er dan ook een heel specifieke betekenis. Als kind ervaart Ai zelf hoe belangrijk het is om een eigen fiets te hebben. Tot de late jaren 1980 zijn er bijna geen gemotoriseerde particuliere voertuigen in China en overheerst de fiets in het stedelijke verkeer. In de laatste decennia verandert dit omdat de steden groeien en de afstanden niet langer per fiets te overbruggen zijn. Steeds meer mensen kunnen zich een auto veroorloven en veranderen van vervoersmiddel. Dit draagt bij aan de zware smogvervuiling.
Al deze aspecten komen samen in Ai's fietssculpturen, waarvoor hij meestal een specifiek model van het in Shanghai gevestigde merk Forever gebruikt. Hij zet de fietsen op zo'n manier in elkaar dat ze niet langer functioneel zijn: zonder stuur, pedalen en kettingen, en soms zelfs zonder zadel. Op deze manier verwijst de kunstenaar naar het Chinese volk, naar hun synchroniteit en uniformiteit, naar hoe ze gebundeld zijn als collectief waarin nauwelijks beweegruimte is voor het individu.
Grapes
Voor dit werk gebruikte Ai Chinese krukken uit de periode van de Qing-dynastie (1644- 1911), die eeuwenlang door mensen uit de lagere klassen werden gebruikt.
Ze zijn allemaal van hetzelfde type, maar elke kruk heeft zijn eigen geschiedenis. De krukken werden op de traditionele manier gemaakt zonder het gebruik van spijkers of lijm en
Ai heeft ze met dezelfde techniek aan elkaar verbonden. Om met elkaar een harmonieus geheel te vormen moest elke kruk een van zijn poten en daarmee zijn onafhankelijke bestaansrecht opgeven. In die zin staat dit werk ook symbool voor de dynamiek van het moderne China en de voortdurende spanning tussen individualiteit en maatschappij.
Grapes verwijst naar Roue de bicyclette (1913), een van de vroegste readymades van Marcel Duchamp, bestaande uit een fietswiel op een krukje. Niet alleen wat betreft de readymade, ook in zijn commentaar op de eigen culturele traditie treedt Ai in de voetsporen van Duchamp: met behulp van typisch Chinese onderwerpen realiseert hij bevreemdende en tegelijkertijd oogstrelende werken, die ingesleten noties over de betekenis en de waarde van kunst en cultuur ter discussie stellen. Ook zijn fietsobjecten verwijzen naar Duchamp.
Sunflower Seeds
Elk van deze zonnebloemzaadjes is waarheidsgetrouw en minutieus in porselein nagemaakt, door één van de 1600 ambachtslieden die betrokken zijn bij een uitgebreid proces. Ze worden per stuk gevormd en beschilderd.
Tijdens de Culturele Revolutie wordt Mao Zedong vergeleken met de zon, en het volk met zonnebloemen die zich naar hem toedraaien. Met dit werk uit hij kritiek op het conformisme in China, een staat waar de bevolking gezien wordt als een uniforme massa en het individu geen rol speelt. Als alternatief benadrukt hij dat ieder individu de mogelijkheid in zich draagt om te groeien en zichzelf te overstijgen.
In China zijn zonnebloemzaadjes tevens een populaire snack, die Ai ook dankbaar nuttigt tijdens zijn jeugd in ballingschap, waarin voedsel schaars is. Een ander beeld uit deze periode dat in zijn geheugen gegrift staat: de kampbijeenkomsten in de avond. Hier wordt zijn vader op het podium publiekelijk bekritiseerd en vernederd, terwijl de toeschouwers knabbelen op zonnebloemzaadjes.
Forge
Op de campus van de basisschool in Beichuan, waar de meeste kinderen omkomen tijdens de aardbeving van 2008, laat Ai enorme hoeveelheden verwrongen betonstaal bergen en naar zijn atelier in Beijing brengen. Het zijn tastbare overblijfselen van de inferieure constructies van de schoolgebouwen. In het werk Forge, een Engels woord dat zowel smeden als vervalsen kan betekenen, zijn de gebogen stalen balken een gedenkteken geworden dat zich uitstrekt over een groot vloeroppervlak.
I Can't Breathe
De Saoedische journalist Jamal Khashoggi betreedt in oktober 2018 het consulaat van zijn land in Istanboel om documenten op te halen voor zijn aanstaande huwelijk. Hij zal het pand niet levend verlaten. Op de in het geheim gemaakte geluidsopnames is te horen hoe Khashoggi, die als criticus van de Saoedische kroonprins in ballingschap in de Verenigde Staten woont, wordt gemarteld en vervolgens vermoord. Zijn laatste woorden zijn, in het Arabisch, "Ik kan niet ademen." Dezelfde woorden worden uitgesproken door Eric Garner in 2014, en door George Floyd in 2020, maar ook door vele andere mensen vlak voordat ze gedood worden door politieagenten in de Verenigde Staten. De zin groeit uit tot de slogan van de Black Lives Matter-beweging.
Door deze woorden in Arabische letters op de Saoedische vlag te zetten in een Lego-werk, verandert Ai Weiwei de vlag in een spandoek ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting. Op deze manier keert hij zich expliciet tegen regimes die hun critici letterlijk verstikken.
S.A.C.R.E.D. (S upper, A ccusers, C leansing, R itual, E ntropy, D oubt)
Op 3 april 2011 wordt Ai Weiwei door de Chinese geheime politie gearresteerd en gevangengezet. Hij weet 81 dagen niet waar hij is, waarom hij vast wordt gehouden, hoe lang zijn gevangenschap zal duren en of hij zijn familie ooit terug zal zien. Iedere dag wordt hij meerdere keren met handboeien aan een stoel geketend en ondervraagd. Twee bewakers in uniform staan 24 uur per dag stoïcijns op een afstand van tachtig centimeter naast hem om hem in de gaten te houden.
In zijn spaarzaam ingerichte cel is al het meubilair, tafel, stoel, wasbak en toilet, gewikkeld in plastic. Zelfs de muren zijn ermee bedekt. Het licht in de kamer gaat nooit uit. Tijdens zijn 81 dagen in gevangenschap memoriseert Ai alle elementen van zijn cel, tot op het kleinste detail.
Dit werk gaat over Ai's geheime gevangenschap. Ieder van de letters hoort bij één van de zes diorama's met taferelen uit de dagelijkse routine van de kunstenaar. In de zin van zowel aanbeden als vervloekt is S.A.C.R.E.D. ook een verwijzing naar de homo sacer, een persoon die volgens het Romeinse strafrecht buiten de wet staat en daarom zonder reden gearresteerd of straffeloos vermoord kan worden. De scènes zijn te bekijken door observatievensters aan de boven- of zijkanten van de diorama's. Vanuit hier wanen we ons in de rol van de mensen die de kunstenaar onder toezicht houden en zo zijn privacy schenden.
Deze diorama's zijn voor de kunstenaar een manier om het alledaagse leven in de gevangenis in beeld te brengen. Hoewel hij dat doet op een toegankelijke manier heeft hij tegelijkertijd de moed om de omstandigheden van zijn gevangenschap openbaar te maken.
Supper (avondeten)
Accousers (aanklagers), verwijzend naar de herhaaldelijke ondervragingen
Entropy (entropie),
verwijzend naar een slaaptoestand
Op weg naar de auto komen we langs Depot Boijmans van Beuningen. Om het feestje vandaag compleet te maken slapen we in Hotel New York. Dit hotel is gevestigd in het voormalige hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn op de Kop van Zuid in Rotterdam. Vanaf deze plek vertrokken vroeger duizenden landverhuizers vol hoop op een beter leven naar Noord-Amerika, ook familieleden uit mijn stamboom.
Mijn torenkamer, met uitzicht op de nabijgelegen kantoorgebouwen van de Kop van Zuid, de Nieuwe Maas en de Euromast. Lekker eten in restaurant NY Basement in het souterrain van het hotel en 's ochtends een heerlijk uitgebreid ontbijt. Het was niet míjn verjaardag maar deze twee dagen waren ook voor mij een kadootje.
Informatie op deze pagina komt van:
* Refik Anadol - Kunsthal
* Refik Anadol - Wikipedia
* Ai Weiwei - Kunsthal
* Ai Weiwei - Wikipedia
* Museum De Pont
* Hotel New York