2009 Zuid Oost Europa / Reizen

Een aantal foto's zijn van mindere kwaliteiten. Door een computercrash een aantal jaar geleden ben ik van twee jaar originele foto's kwijtgeraakt. Deze foto's heb ik nu uit het fotoboek gehaald en bewerkt om het drukraster er zoveel mogelijk af te halen. Die foto's zal je niet kunnen vergroten, dat maakt ze nog minder mooi.

Sighisoara

Met een interrailpas en de trein door Zuidoost-Europa.
Eerst met de nachttrein naar München, daarna de dagtrein naar Budapest (foto links) en de nachttrein naar Sighisoara in Roemenië. Een plaats die ik ken van een rondreis van het werk. Alleen al een fijne naam om uit te spreken.

Sighisoara heeft weinig spannends te bieden, maar toch leuk om een paar uur rond te lopen in een authentiek Roemeens dorp.

Sighisoara ligt in Transsylvanië in Roemenië. In dit dorp zou Vlad Dracula zijn geboren. Tijdens zijn regeerperiode verzette hij zich sterk tegen de Turken en de uitbreiding van het Ottomaanse rijk. Hij was een uiterst bloeddorstig heerser. Hij was berucht voor het spietsen van mensen, een gewoonte waaraan hij zijn bijnaam 'De Spietser' te danken heeft. Hij is hoogstwaarschijnlijk de historische figuur waaraan Bram Stoker de naam van zijn romanfiguur Dracula ontleende.

Brasov

Piata Sfatului, met de Zwarte Kerk

Strada Republicii

Brasov is een oude middeleeuwse stad in het hart van Roemenië. In het centrum staat een gotische zwarte kerk, de Biserica Neagra. De kerk dankt deze naam aan de zwartgeblakerde buitenmuren als gevolg van een brand in 1689. In deze hallenkerk hangen kostbare Turkse tapijten. Vlakbij de kerk is het marktplein Piata Sfatului met in het midden het 15e-eeuwse raadhuis. De Duitse zanger Peter Maffay is in deze stad geboren.

In de omgeving van Brasov staat kasteel Bran, bekend als het kasteel van Dracula, daterend uit de 14e eeuw. "We liepen steeds verder omhoog... en opeens zag ik... een groot vervallen kasteel. Uit de zwarte ramen in de hoge spitse torens scheen geen licht en de verbrokkelde kantelen staken als een rafelige rand af tegen het licht van de maan." Aldus beschreef Bram Stoker in 1897 het onderkomen van graaf Dracula, vampier en hoofdpersonage in zijn gelijknamige roman. Stoker heeft kasteel Bran nooit bezocht en beschreef in feite een fictief Transsylvanisch kasteel. Dat zijn beschrijving aan kasteel Bran doet denken heeft er waarschijnlijk mee te maken dat hij voor zijn roman gebruik maakte van vampierverhalen uit de Roemeense folklore, waarin kasteel Bran veelvuldig werd beschreven. Ook de echte Vlad Dracula was nooit in dit kasteel, zijn vader zou er wel zijn hoofdkwartier hebben gehad.

Thessaloniki

Van Brasov ga ik naar Boekarest. Het plan was om daar één nacht te slapen en dan de nachttrein naar Istanboel te nemen. Een dag voor ik vertrek uit Nederland is er heel slecht weer in die regio en overstromingen waardoor er geen treinen naar Istanboel rijden. Niets voor mij om geen controle te hebben, ik zal daar moeten zien of de treinen weer rijden of mijn plan aan moeten passen. In Boekarest blijkt dat de treinen nog steeds niet rijden. Een jongen op het station probeert me op te lichten, hij zegt dat hij alternatief vervoer kan regelen. Hij brengt het zo overtuigend en ik wil zo graag naar Istanboel dat ik er even in mee ga. Niet veel later heb ik het door en schud ik de jongen met zijn vriend af. Door dit alles heb ik helemaal geen zin meer in de stad. Ik ga naar het hotel, slaap er een nachtje en ga de volgende dag naar Thessaloniki. Ik deel de zespersoons-coupé in de nachttrein met Giorgio. Hij praat heel veel, en drinkt behoorlijk wat, ik probeer wat afstand te houden. Gelukkig wordt hij zo dronken dat hij in de verkeerde coupé belandt nadat hij de wc heeft bezocht. Hierdoor heb ik de coupé de rest van de nacht lekker voor mezelf.

Ik heb een paar uur in Thessaloniki voordat de trein richting Athene vertrekt. Ik koop een kaartje voor een toeristenbus om zo de hoogtepunten te zien. Thessaloniki is de tweede stad van Griekenland en is ca. 315 v. Chr. gesticht door Kassandros, die de plaats noemde naar zijn vrouw Thessalonikè, een halfzuster van Alexander de Grote. Ik rij langs een aantal Osmaanse gebouwen maar een groot deel van de stad is verwoest door een brand in 1917. Die paar uur die ik hier vertoef zijn ruim voldoende.

Kalambaka

Kalambaka is een dorp tussen Thessaloniki en Athene en beroemd vanwege Meteora. Jaren geleden las ik hierover in de Volkskrant en sindsdien staat het op mijn lijstje. Meteora zijn de op hoge rotspilaren gebouwde kloosters. Door eeuwenlange wind- en watererosie hebben de rotsformaties hun kenmerkende en moeilijk bedwingbare uiterlijk gekregen. Vanaf de 9e eeuw werden de natuurlijke zandstenen torens beklommen door kluizenaars die daar hun eigen leefgebied creëerden en slechts af en toe naar beneden kwamen. Vanaf de 11e eeuw trokken elders verdreven monniken naar dit gebied. Halverwege de 14e eeuw verrezen de eerste kloosters op de toppen. Met netten aan touwen en houten ladders van soms wel veertig meter lang transporteerden de monniken de benodigde goederen én mensen naar boven. In de hoogtijdagen bestond er een autonome gemeenschap van monniken en vierentwintig kloosters in vrijwel volledige afzondering van de rest van de wereld. In de 17e eeuw begon echter het verval van het kloosterleven in Meteora. Er werd gesjoemeld, sommige monniken hielden er als monnik verklede vrouwen op na en van het idealistische gedachtegoed was niets meer overgebleven. In de 18e eeuw werden de kloosters gebruikt als toevluchtsoord voor Grieken die door de Turkse overheersers opgelegde belastingen wilden ontduiken. Tijdens de 19e eeuw werden de Meteora-kloosters gebruikt om te ontkomen aan oprukkende rebellen en tijdens de Tweede Wereldoorlog en de daarop volgende burgeroorlog hebben de toen nog overgebleven kloosters veel schade opgelopen.

Na al die gewelddadige eeuwen zijn er slechts zes kloosters in redelijke staat overgebleven, waarvan sommige nog steeds worden bewoond door monniken en monialen (vrouwelijke monniken).

Het Rousanouklooster ligt op de top van een plateau dat er nauwelijks genoeg ruimte voor biedt. Volgens onbevestigde bronnen zou het gesticht zijn in 1288. In de 16e eeuw werd het volledig in zijn huidige vorm herbouwd. De Metamorphosis-kerk dateert uit 1545 en is beroemd om zijn aangrijpende fresco's die na meer dan vierhonderd jaar nog steeds in goede staat verkeren.

Het Varlaäm werd in zijn huidige vorm gebouwd in 1518, en werd genoemd naar de vrome kluizenaar die zich rond 1350 op deze rots terugtrok. Varlaäm was op het idee gekomen een tweede groot klooster te gaan bouwen op de rots net tegenover het Grote Meteoron. Maar pas zo'n twee honderd jaar later zouden twee broers de rots opnieuw beklimmen en het idee van Varlaäm verwezenlijken.

Uit schriftelijke bronnen blijkt dat de kloosterkerk in 1542, in twintig dagen tijd, werd voltooid. Daarvóór had men er echter tweeëntwintig jaar over gedaan om het benodigde materiaal boven te brengen. Men vertelt dat Theophanes, die al tien maanden doodziek te bed lag, plots opstond van zijn ziekbed toen hij hoorde dat het werk voltooid was. Hij kon zijn ogen niet geloven, en dankte God en al zijn heiligen, dat hij dit nog had mogen meemaken. Nadat hij dankbaar de monniken en vaklui had gezegend, keerde hij dolgelukkig naar zijn bed terug en overleed in vrede.

Foto rechts: wijnvat met een inhoud van 12.000 liter.

Mega Meteoron
In de 14e eeuw kwam monnik Athanasius zich vestigen in deze omgeving. Hij beklom de meest imposante rots die het hele landschap domineert, en besloot hier zijn eerste klooster te stichten. Hij noemde de rots "Meteora" (Hoog Verhevene), omdat ze leek te zweven tussen hemel en aarde. Hij bouwde er in 1356 een kapel en een paar cellen, geassisteerd door veertien monniken die zijn voorbeeld volgden. Daarmee legde hij de basis van het nieuwe klooster, dat in reeds in 1362 privileges kreeg van de Servische tsaar Simeon Uroš. Toen Simeons zoon Ioannes in 1373 toetrad tot de monnikengemeenschap, onder de naam Josaphat, werd de roem van het 'Groot Meteoron' verzekerd.

Josaphat werd de boezemvriend van Athanasios en samen brachten zij het klooster tot grote bloei. Het aantal monniken nam steeds toe, de kerk was aan vergroting toe, en het klooster werd uitgebreid met torens, een ziekenzaal, cellen, waterreservoirs en andere gebouwen. Na de dood van Athanasius en Josaphat werden beiden, op grond van de vele wonderen die zij hadden verricht en het vrome leven dat zij hadden geleid, door de Orthodoxe Kerk heilig verklaard.

De huidige kloosterkerk van de Metamorphosis (Verheerlijking van Christus op de Taborberg) is de oudste bewaard gebleven kerk van de Meteora. Josaphat liet ze tussen 1387 en 1388 bouwen op eigen kosten. Ze bezit mooie fresco's van de Kretenzische School uit de 16e eeuw.

Agios Stefanos. Dit klooster werd in 1192 gesticht, Jeremiah was de eerste prior van de hermitage. In 1888 telde het rijke klooster nog éénendertig monniken, maar in 1960 was het vrijwel verlaten. Het werd zwaar beschadigd door brand tijdens de Tweede Wereldoorlog, en communistische partizanen hebben tijdens de burgeroorlog in 1949 het gezicht van de stichter op een van de fresco's onherstelbaar beschadigd. In 1961 werd het omgezet in een nonnenklooster (daar waar vrouwen eertijds gewoon geen toegang tot de Meteora hadden!). De nonnen herstelden niet alleen de schade, ze slaagden er ook in het klooster weer een bloeiend bestaan te schenken. Nog steeds worden hier de Byzantijnse iconenkunst en muziek op traditionele wijze beoefend.

Agios Nikolaos Anapafsas. Het huidige klooster werd gebouwd rond 1490, maar volgens deskundigen boven op de overblijfselen van een ouder klooster. Omdat de top van de rots waar het op staat klein en smal is, zijn de kloostergebouwen niet horizontaal uitgebreid, maar verticaal, in verschillende verdiepingen. Zo staat de kloosterkerk op de eerste, de cellen van de monniken op de tweede verdieping. Opvallend zijn de bescheiden afmetingen van de kloostergebouwen: er was slechts plaats voor tien cellen. De centrale kloosterkerk is toegewijd aan de heilige Nikolaas. Het smalle gebouw, met een lage koepel zonder ramen (want er ligt nog een verdieping boven), werd begonnen enkele jaren voor 1510 en voltooid in 1527.

Als we de deskundigen mogen geloven is het klooster van de Heilige Drievuldigheid de op twee na oudste stichting van de Meteora. Een en ander wijst erop dat het katholikon in 1476 werd gebouwd, maar dat bepaalde kloostergebouwen reeds in de 14e eeuw bestonden. De huidige vorm van het klooster kwam tussen 1458 en 1476 tot stand. Volgens een niet-bevestigde overlevering zou het zeventig jaar gekost hebben om al het benodigde materiaal naar de top van de rots te brengen voordat men met de eigenlijke bouw kon beginnen.

De Duitsers hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog de schatkamer van het klooster leeggeroofd. Het Drievuldigheidsklooster is gebruikt als decor in de Kuifjefilm Kuifje en het geheim van het Gulden Vlies en de Bondfilm For Your Eyes Only.

Kerkje gewijd aan de heilige George. Ieder jaar op St. George-dag beklimmen waaghalzen uit het dorp met levensgevaar de rotsen en nadat zij voor de icoon van de heilige een kaars hebben aangestoken en hebben gebeden laten zij een doekje achter als offerande. Foto's midden en rechts: kluizenaarswoningen.

Athene

Ik was ooit eerder in Athene, lang geleden, met vriend M. Op de tweede dag werd de auto opengebroken en waren al mijn nieuwe kleertjes weg. Op de laatste avond werden we beroofd aan de voet van de Akropolis waar we 's ochtends samen met het andere publiek nog werden weggestuurd omdat er iemand vanaf gesprongen was. Een herkansing dus.

De Akropolis is een 156 meter hoge berg in het centrum van Athene. De naam betekent hoogste punt van de stad. De Akropolis werd ook wel heilige rots genoemd; de beschermgodin Athena had hier haar belangrijkste heiligdom. Op de berg staan een aantal heilige tempels, gewijd aan verschillende goden.

Het Parthenon was de tempel voor Athena Parthenos, de beschermgodin van de stad. De tempel is onder meer gebruikt als kerk, moskee en markthal. Tijdens de bezetting van Griekenland door de Ottomanen was het gebouw een vesting en kruitmagazijn. Het gebouw is meerdere keren zwaar beschadigd door oorlogen.

De Oude Athenatempel was een tempel gewijd aan de godin Athena Pollas. Het was de belangrijkste tempel op de Akropolis tot de verwoesting door de Perzen in de 5e eeuw voor Chr. De godin Athena had van oudsher een tempel in Athene. Al door Homerus wordt melding gemaakt van haar tempel, ‘waar de jongeren van de Atheners haar met stieren en rammen gunstig stemmen’. In haar tempel bevond zich ook de schatkist van de stad.

Odeon van Herodes Atticus, theatergebouw aan de voet van Akropolis, bedoeld voor muziekuitvoeringen. De multimiljonair Herodes Atticus liet het in het jaar 161 na Chr. oprichten ter nagedachtenis van zijn overleden echtgenote Regilla, kennelijk uit schuldgevoel omdat hij haar tijdens haar leven nogal aan haar lot had overgelaten.

De afgelopen zestig jaar zijn er ook weer optredens. Onder andere Nana Moskouri, Luciano Pavarotti en Frank Sinatra hebben hier opgetreden. Maar ook is er plaats voor Grieks theater en ballet.
Het theater heeft 35 rijen en 4680 plaatsen.

Heiligdom van Zeus Polieus, 'beschermer van de stad'.

In dit heiligdom werden runderen gehouden waarvan er ieder jaar één aan Zeus werd geofferd.

De runderen uit het heiligdom werden rond het altaar gedreven waarop een mengsel van gerst en tarwe klaarlag om aan Zeus geofferd te worden. Het eerste rund dat van het graan at, werd door een priester met een bijl gedood. Daarna vluchtte hij weg. Zijn medepriesters deden alsof ze niet gezien hadden wie het had gedaan en spanden een proces aan tegen de bijl, die schuldig werd bevonden en in zee gegooid.

Kerameikós, oudste begraafplaats van Athene.

In het centrum stuit ik op een groep leuke jonge mensen die een optreden geven met hun drumband. Het klinkt goed, en is meteen een goede gelegenheid om mensen te kijken en fotograferen.

bezoekje aan de Biënnale van Athene, namen kunstenaars onbekend

Sarajevo

Sarajevo is de hoofdstad van Bosnië en Herzegovina. In 1914 speelde de stad een belangrijke rol in de wereldgeschiedenis door de moord op aartshertog Frans Ferdinand en zijn vrouw die hier gepleegd werd en die de Eerste Wereldoorlog inluidde. Ruim tachtig jaar later was de aandacht van de wereld wederom op Sarajevo gericht als de stad zwaar wordt gebombardeerd tijdens de Bosnische oorlog (1992-1995).

Met de trein via Macedonië naar Belgrado (foto rechtsboven). Daar stap ik over op de trein naar Sarajevo.

plek waar Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophia werden doodgeschoten

Duivenplein

Keizersmoskee

Markt die in 1995 werd geraakt door Servisch mortiervuur. Hierbij kwamen zevenendertig mensen om het leven. Het incident deed de internationale gemeenschap besluiten tot luchtaanvallen op Servische stellingen. Ook in andere delen van de stad zijn de gevolgen van de oorlog nog zichtbaar, in veel gebouwen zie je de kogelinslagen. Bij voltreffers waarbij doden zijn gevallen heeft men de gaten opgevuld met rood asfalt, deze worden The Roses of Sarajevo genoemd.

Mostar

Een dagtrip met de trein door een mooi bergachtig landschap naar Mostar. Ook deze stad heeft zwaar geleden onder de oorlog, de bevolkingsomvang is door de Bosnische Oorlog gehalveerd.

In het voorjaar van 1993 braken er in Mostar hevige gevechten uit tussen Kroaten en moslims. In november van dat jaar werd de 'Stari Most' (oude brug) verwoest. In februari 1994 kwamen de partijen overeen de onderlinge strijd te staken. De in de oorlog kapotgeschoten brug werd na de oorlog weer herbouwd door Turkije, de opening vond op 23 juli 2004 plaats.

Koski Mehmed-Pasha's moskee

Venetië

De laatste bestemming van deze reis is Venetië, vanwege de tweejaarlijkse Biënnale. Vriendin H. is een dag eerder vanuit Nederland aangekomen en wacht me op bij de boot. Geweldig. Ze weet ook al helemaal de weg, wat in deze stad een bijzondere prestatie is. Leuk om samen door Venetië te dwalen, heerlijk te eten op een plein tussen de bewoners en kunst te beoordelen tijdens de Biënnale.

Ik heb een paar van onderstaande foto's van internet gehaald omdat mijn originelen kwijt zijn geraakt door een computercrash. Ik heb een aantal foto's gescand uit het fotoboek van deze vakantie maar door het drukraster werd de kwaliteit soms echt slecht. Alleen bij enkele kunstfoto's heb ik een afbeelding van internet gebruikt, omdat het hier minder gaat om het vastleggen van een ervaring of de kunst van het kadreren.

We beginnen met de paviljoens in het Giardini-park.

Silvia Bächli (Zwitserland)

Bernardita Rakos (Venezuela)

Anatoly Shuravlev (Rusland)

Het artiestenduo Elmgreen & Dragset gebruiken de paviljoens van Noorwegen en Denemarken voor een gezamenlijk project 'Death of a collector'. Bij het Deense paviljoen staat een bordje 'Te koop'. Binnen loop je door de stijlvol traditioneel ingerichte privévertrekken van een fictief verzamelaarskoppel. Zij hebben het huis overhaast verlaten. Het ernaast gelegen Noorse paviljoen is ingericht als een flamboyante vrijgezellenwoning. Hier zie je niet alleen de de verzameling van hedendaagse kunstwerken van de mysterieuze mr. B, maar ook zijn collectie van door ex-geliefden gebruikte zwemkleding. Buiten ligt een dode man in het zwembad. De expositie vertelt over het onderwerp 'verzamelen' en de psychologie achter de praktijk jezelf uit te drukken door middel van fysieke objecten. Je hebt het gevoel alsof je op een filmset rondloopt, een bijzondere ervaring.

Bruce Nauman (Amerika)

Ahmad Askalany (Egypte)
Zijn beelden profileren zich als een lege verschijning, zeer kwetsbaar. Het werk heeft tot doel alleen de essentiële gebaren en vormen van de mens te vangen, vrij van agressiviteit en een schaduwzijde.